ROMA HUKUKUNDA HAKSIZ FİİL TÜRLERİ

22 Tem ROMA HUKUKUNDA HAKSIZ FİİL TÜRLERİ

FURTUM VE RAPINA

FURTUM

Genellikle hırsızlık olarak çevirsek de aslında daha geniş bir anlama sahiptir. Emniyeti suistimal ve mala karşı işlenmiş suçları da kapsar. Roma’nın en eski haksız fiillerindendir. Üç çeşidi vardır

Furtum Rei bir hırsızın direkt eve girip hırsızlık yaparak bir eşyayı çalmasıdır. Furtum Usus kullanma hırsızlığıdır. Elinde tuttuğu şeyi sadece elinde tutmakla görevli olan kişi onu kullanırsa bu Furtum Usus’tur. Furtum Possessionis ise rehin verdiği şeyi çalan kişidir, zilyedliğin çalınmasıdır.

RAPİNA

Gasp yani rapina; cebir ve şiddet kullanarak bir kimsenin malının alınması, gasbedilmesidir. Dava eğer gaspedildikten sonra 1 yıl içinde açılırsa eşyanın 4 katı fiyatını, 1 yıldan sonra açılırsa eşyanın fiyatının karşılığı istenebilirdi. Gasptan dolayı hüküm yiyenler ise infamis, şerefsiz ilan ediliyordu.

MALA VERİLEN ZARARLAR VE INIURIA

Damnum Iniuria Datum: Haksız olarak başkalarının malına zarar vermektir. Kölesini yaralamak, kapısını kırmak vs. Bu suçun sayılabilmesi şartlarında ilk olarak haksız fiil olması gerekir. Meşru müdafaa varsa bu haksız fiil olmaz.

Iniuria: Direkt şahsa karşı yapılan tecavüz ve şahsiyetin ihlali anlamına gelir. Zamanla bu kavram her türlü maddi ve manevi tecavüz için kullanılmaya başlanmıştır. Bundan dolayı mahkumiyet de infamia yani şerefsizlik sonucunu verirdi.

PRETORLARIN TANIDIKLARI: DOLUS VE METUS

Dolus: Hile demektir. Bütün yolsuzluk, aldatıcı söz ve hareketleri içerir. Sonradan bu suçun anlamı da genişletilmiş ve her türlü iyiniyete aykırı fiiller dolus suçu kapsamına girmiştir. Bundan önce ius civile hileye karşı önlem almamıştı ve herhangi bir cezası yoktu, daha sonradan pretorlar buna karşı önlem aldılar.

Metus: İkrah. Tehdit veya korkutma yoluyla bir kişiye normalde yapmayacağı bir  hukuki işlemi yaptırmaktır. Manevi bir zorlama vardır.

Fraus Creditorum: Borçlunun alacaklının zararına olarak hileli şekilde mal kaçırılmasına verilen isimdir.