İstinaf Ve Temyiz Arasındaki Farklar

İstinaf kanun yolu ile temyiz kanun yolu arasındaki temel farklılıkları şu şekilde sıralamak mümkündür:

Her şeyden önce iki kanun yolu arasında ulaşmak istenilen amaç açısından fark bulunmaktadır. Temyiz kanun yolu adı verilen Yargıtay inceleme ve kararları ile amaçlanan Türk yargısında yeknesaklığın sağlanmasıdır. Başka bir deyişle, Yargıtay yaptığı temyiz incelemesi ile tüm ülkede benzer olaylar için benzer kararlar verilmesini amaçlamaktadır. Çünkü bir hukuk devletinde benzer olaylar için farklı kararlar verilmesi hukuki güvenilirliği zedeleyecek bir durumdur. Bu açıdan Yargıtay hukuka uygunluk denetimi yapar. İstinaf kanun yolunun amacı ise mahkemeler tarafından adil karar verilmesini sağlamaktır. Bu nedenle Bölge Adliye Mahkemeleri hem maddi olay incelemesi yaparak verilen kararın adil olup olmadığını tespit etmiş olur hem de hukuka uygunluk denetimi yaparak kararın doğru verilmesini sağlar. Bölge Adliye Mahkemelerinin yargıda yeknesaklığı sağlamak gibi bir amacı yoktur, asıl amaç somut olaya uygun en adil kararın verilmesi için maddi gerçeğin ortaya çıkmasını sağlamaktır.
Yargıtay temyiz incelemesi için önüne gelen dosyalarda yalnızca hukuka uygunluk denetimi yapabilir. Bu açıdan Yargıtay’ın olayın nasıl gerçekleştiğini, doğru olup olmadığını denetleme yetkisi yoktur. Bölge Adliye Mahkemeleri ise istinaf incelemesi yaparken maddi olay incelemesi yaparak maddi gerçekliği de araştırır.
İstinaf kanun yolunun amacı da göz önüne alındığında Bölge Adliye Mahkemeleri, ilk derece mahkemesinin vermiş olduğu kararları bozduktan sonra tekrar ilk derece mahkemesine göndermek yerine çoğunlukla davanın yeniden görülmesi kararı verir. Bu karar neticesinde ilgili Bölge Adliye Mahkemesinde dava yeniden görülür. Yargıtay ise bozduğu kararlar için dosyayı kararı veren ilk derece mahkemesine göndermektedir.
Bölge Adliye Mahkemelerince istinaf incelemesi yapılan dosyalar için delil getirebilme kuralı hâkimdir. Taraflar dosyaya yeni delil getirebilirler. Ancak temyiz incelemesinde yalnızca hukuka uygunluk denetimi yapıldığından dosyada sübut bulmuş delillerden başka delil getirilebilmesi mümkün değildir.
Yargıtay’da yapılan temyiz incelemesinde hâkim temyiz dilekçesinde yer alan istemlerle bağlıdır, bunlar dışında bir hususu inceleme yetkisi yoktur. İstinaf incelemesinde ise mahkeme istinaf dilekçesi ile belirtilen hususların dışında da re’sen inceleme yapabilir.
Yargıtay da duruşma yapılması istisnaidir ve talebe bağlıdır. Ancak istinaf incelemesinde duruşma yapılması kural, yapılmaması istisnadır. Bunun yanında mahkeme taleple bağlı değildir.

İstinaf Mahkemesinin Duruşmalı İnceleme Yapılması

İstinaf mahkemesi, dosya üzerinden veya duruşma açarak inceleme yapabilir. Duruşma açması için bir talep olmasına gerek yoktur. Resen kendisi duruşma açabilir. Özellikle belirtelim ki, suç vasfının değişmesi, cezanın azaltılması ve arttırılması, diğer tüm hallerde davanın duruşmalı olarak yeniden görülmesine karar verilir (CMK 280/1-c), Duruşmalı inceleme halinde istinaf mahkemesi iki şekilde karar verebilir:

İstinaf mahkemesi duruşmalı inceleme neticesinde esastan ret kararı verebilir.
İstinaf mahkemesi duruşmalı inceleme neticesinde ilk derece mahkemesinin hükmünü kaldırarak kendisi yeniden hüküm kurabilir.
İncelemenin duruşmalı yapılması halinde artık bozma kararı verilemez. Çünkü, istinaf mahkemesi duruşmalı inceleme halinde bozma kararı yerine hükmü kaldırarak yeni bir karar verme yetkisine sahiptir.

Yine belirtmekte fayda var ki; istinaf mahkemesi duruşmalı inceleme esnasında tanık dinleme, istinabe, keşif, bilirkişi gibi ilk derece mahkemesinde yapılan tüm işlemleri yapabilir. (CMK md. 281/2). Ayrıca, suç vasfının değişmesi halinde uzlaşma işlemlerinin yapılabilmesi için dosyayı ilk derece mahkemesine gönderebilir.

İstinaf İncelemesinde Duruşma Nasıl Yapılır?

Duruşma açılmasına karar verildiğinde; duruşma hazırlığı, duruşma ve karara ilişkin CMK’nın genel hükümleri uygulanır (CMK 282. madde)
Duruşmada önce üye hakimin hazırladığı “inceleme raporu” anlatılır (CMK 282/1-a madde)
Daha sonra ilk derece mahkemesinin gerekçeli hükmü anlatılır (CMK 282/1-b madde)
Tanık ifadesi tutanakları, keşif tutanağı, bilirkişi raporu vs. tutanak ve raporlar ile duruşma hazırlığı sırasında toplanan deliller anlatılır (CMK 282/1-c madde)
Bölge adliye mahkemesi duruşma hazırlığı aşamasında toplanan delil ve belgeler, yapılmışsa keşif ve bilirkişi açıklamalarına ilişkin tutanak ve raporlar okunur (CMK 282/1-d madde)
Bölge adliye mahkemesi duruşmasında dinlenilmeleri gerekli görülen tanık ve bilirkişiler çağrılır (CMK 282/1-d madde)

İstinaf Kanun Yolunun Önemi

Hukukun tesisi ve hakların korunması açısından istinafın önemi büyüktür. İlk derece mahkemelerinin hukuka uygun olmayan kararları istinaf aşamasında bölge mahkemeleri tarafından tespit edilerek düzetilmekte ya da kaldırılarak yeni bir karar verilebilmektedir. Tecrübeler ilk derece mahkemelerinde aleyhe sonuçlanan davaların istinaf aşamasında lehe çevrilebildiğini göstermektedir. Bu yönüyle istinaf hakların korunması ve iadesi için de önemli bir işlev üstlenmektedir. Bu nedenle istinaf sürecinin büyük bir hassasiyet ve titizlikle yürütülmesi, konunun uzmanı olan avukatlardan profesyonel hukuki destek alınması büyük önem taşımaktadır.