Yabancı Mahkeme Kararlarının Türkiye’de Tenfizi İçin Gereken Şartlar

Mahkeme kararları kural olarak sadece kararın verildiği ülkelerde hüküm ve sonuç doğururlar. Dolayısıyla hiçbir devlet, ülkesinde
başka devlet organlarının, kendi organlarının icra ettiği bu faaliyetlerine karışılmasına ve katılmasına izin vermez.

Mahkeme kararlarının iki sonucu vardır bunlar, kesin delil ve kesin hükümdür. Bazı mahkeme kararlarının kesin delil ve kesin hüküm etkisine ek olarak icra kabiliyeti de vardır. Devletlerin egemenliklerine ilişkin düşüncelerinin sonucu olarak mahkeme kararları etkisini diğer bir ülkede gösteremez. Bu bağlamda belirli bir devlet mahkemesinden alınan karara dayanarak  herhangi başka bir ülkedeki icra organları doğrudan harekete geçirilemez ya da  karar o ülke mahkemelerince dikkate alınamaz.

Yabancı bir mahkeme kararının bu kararın verildiği ülke dışında hüküm ve sonuç doğurması ilgili kararın tanınmasına ya da  tenfiz edilmesine bağlıdır. Kural olarak tanıma ve tenfiz açılacak ayrı bir dava ile gerçekleştirilebilir. Tanıma veya tenfiz davalarından hangisinin açılacağı ise etki doğurması istenen kararın içeriğine göre belirlenir. Yabancı mahkeme kararının içeriğinde icra dairesine başvurulmasını gerektiren bir durum varsa, açılacak dava tenfiz davası olacaktır. Ancak kararın böyle bir niteliği yoksa açılması gereken dava tanıma davasıdır.

Çalışmamızın başında da bahsettiğimiz gibi yabancı bir mahkeme kararının tanınmasına ya da  tenfizine izin verilmesi ve tanıma ve tenfiz taleplerinin kabul edilebilmesi için gereken şartları devletler kendi iç hukuklarında düzenleyecekleri kurallar ile belirler. Ancak uluslararası nezaket kuralları ve tanıma ve tenfize izin verilmesinin izin veren devlete olan faydalarından dolayı, bugün neredeyse tüm dünya devletleri tanıma ya da  tenfize izin vermektedir. Ancak bu durum tanıma ve tenfiz şartlarının kural olarak her devletin kendisinin belirlediği gerçeğini değiştirmemektedir. Biz bu başlık altında Türk hukukundaki  tenfiz şartlarından  bahsedeceğiz.

Bu şartları esas ve şekil bakımından incelemek gerekirse ;

• MÖHUK m. 50’ye göre  tenfiz kararının verilebilmesi için gerekli olan ön koşullar şunlardır:
  1- Yabancı bir mahkeme tarafından verilmiş ilamın bulunması
  2-Yabancı mahkeme kararının hukuk davalarına ilişkin olması
  3- Kararın kesinleşmiş olması
• Tenfiz talebinin kabul edilebilmesi için gereken esasa
  ilişkin şartlar ise MÖHUK m. 58’de düzenlenmiştir. Bunlar:

1-Hükmün verildiği yer ile Türkiye arasında mütekabiliyetin bulunması (Bu şart tanımada aranmaz)
2- İlamın, Türk mahkemelerinin münhasır yetkisine girmeyen bir konuda verilmiş olması veya davalının itiraz etmesi şartıyla ilamın,                   dava konusu veya taraflarla gerçek bir ilişkisi bulunmadığı halde kendisine yetki tanıyan bir devlet mahkemesince verilmemiş olması
3- Hükmün kamu düzenine açıkça aykırı olmaması
4-Kararın davalının savunma haklarına riayet edilerek verilmiş olmasıdır.

Türk mahkemeleri, yabancı mahkeme kararlarının  tenfizi davasında sadece tenfiz şartlarının bulunup bulunmadığı hususunda incelemede bulunabilir. Türk mahkemelerinde yabancı mahkeme kararında uygulanan usulün ya da esasa ilişkin hukuki tespitlerin doğruluğu incelenemez. Buna revizyon yasağı denir. Türk mahkemelerinde  tenfiz davaları açıldığı zaman şartlar oluşmuşsa hâkim  tenfiz kararı vermek zorundadır. Hâkimin bu konuda herhangi bir takdir yetkisi yoktur