Tam Yargı Davası Nedir?

Tam yargı davası; idarenin herhangi bir işlemi, eylemi veya ihmali nedeniyle zarara uğrayan kişinin maddi ve manevi zararının tazmini amacıyla açtığı bir idari dava türüdür. Tam yargı davası, idare aleyhine açılan özel hukuktaki tazminat veya alacak davasına benzer bir idari dava olarak nitelenebilir.

Tam yargı davası, idari işlemden kaynaklanan bir zararın tazmini istemine dayanıyorsa iptal davası ile birlikte açılabileceği gibi, iptal davasının kesinleşmesinden sonra bağımsız bir dava olarak da açılabilir.

Tam yargı davasına bakmakla görevli idari mahkemeler şunlardır:

• İdare mahkemesi (İlk derece mahkemesi),
• Vergi mahkemesi (İlk derece mahkemesi),
• Bölge İdare Mahkemesi (İstinaf mahkemesi),
• Danıştay (Temyiz mahkemesi ve bazı davalarda ilk derece mahkemesi).

İdare ve vergi mahkemelerinde açılan tam yargı davalarına karşı istinaf kanun yolu başvurusu Bölge İdare Mahkemesi’ne, temyiz kanun yolu başvurusu Danıştay’a yapılır.

Tam Yargısı Davası Çeşitleri Nelerdir?

İdare hukukunda tam yargı davasının işlevi, idarenin işlem ve eylemleriyle kişilerin mallarına veya parasal değerlerine verdiği zararların giderilmesi olarak açıklanmaktadır. İdare hukukunda dört çeşit tam yargı davası vardır:

1. Tazminat Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası: İdare, işlem ve eylemleriyle kişilere zarar verdiğinde zarara uğrayanların idari yargıda maddi ve manevi tazminat davası açarak zararın giderilmesini sağladıkları tam yargı davasıdır. Tazminat davasının tipik şekillerinden biri idarenin hizmet kusuruna dayanan maddi ve manevi tazminat davasıdır. Örneğin, idarenin kazı çalışması yaparken açıkta bıraktığı çukur sebebiyle bir kimsenin ölmesine neden olması halinde yakınları idareye karşı maddi ve manevi tazminat davası açabilir.

2. İstirdat Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası: İstirdat, yani geri alma davası, hukuka aykırı bir şekilde idarenin hesabına geçen bir malvarlığının veya parasal değerin geri alınması talebiyle açılan bir tam yargı davası çeşididir. Örneğin, vergi dairesinin fazla gelir vergisi tahsil etmesi halinde, vergi mahkemesinde tam yargı davası açılarak verginin geri ödenmesi talep edilebilir.

3. Vergi Davası Niteliğinde Tam Yargı Davası: Vergi yükümlüsü, sorumluluğu kapsamında bulunan verginin esasına veya miktarına karşı vergi mahkemesinde dava açabilir. Vergi mahkemesinde açılan bu davaların bazıları iptal davası mahiyetinde olup bazıları ise tam yargı davası mahiyetindedir.

4. İdari Sözleşmelerden Doğan Tam Yargı Davası: İdari sözleşmeler, kamu hizmetlerinin görülmesi amacıyla bir tarafında idarenin bulunduğu, özel hukuk sözleşmelerinden farklı olarak idarenin sözleşmede hakim taraf olarak yer aldığı sözleşmelerdir. İdari sözleşmelerin uygulanması sırasında çıkan uyuşmazlıklar tam yargı davası yoluyla çözülür. İdari sözleşmelerin yapılmasından önceki işlemlerden doğan zararlar idari işlemlerden doğan zarar kapsamındadır. Bu tür zararlara karşı açılacak davalarda sözleşme hükümleri değil, idari işlemin hukuki olup olmadığı değerlendirilerek sonuca gidilir.