Suça İştirak- Faillik

Suça İştirak Kavramı Neyi İfade Eder?

TCK m.37 ye göre;bir suç işleme kararının icrası kapsamında birden fazla kişi tarafından fikir ve eylem birliği içinde birlikte suç işlenmesini ifade eder. Suça iştirak kavramı, bir kişi tarafından işlenmesi mümkün olan bir suçun, birden fazla kişi tarafından -aralarında anlaşmak ve işbirliği yapmak suretiyle- birlikte işlenmesidir. Taksirle işlenen suçlarda iştirak kavramından bahsetmek mümkün değildir. Taksirli suçlarda herkes kendi kusuru oranında sorumludur.Ancak  kasten işlenen suçlar için iştirak hali mümkündür.

TCK m.37’de düzenlenen faillik kavramı; “müşterek faillik” ve “dolaylı faillik” olmak üzere ikiye ayrılmaktadır:

• Müşterek Faillik Suretiyle Suça İştirak (TCK m.37/1): Müşterek faillik, suçun vücut bulması için suçun işlenmesine katılan her bir failin eyleminin zorunlu katkısına ihtiyaç duyulması halinde söz konusu olur. Müşterek faillik açısından kilit nokta suça katılanların fiil üzerinde müşterek hakimiyet kurmasıdır. Örneğin, adam öldürmek üzere anlaşan iki kişiden biri olay yerinde kişinin ellerini tutmuş diğeri bıçakla öldürme fiilini gerçekleştirmişse, müşterek faillik suretiyle suça iştirak ettiklerinden her bir fail işlenen suçun ceza miktarı ile cezalandırılacaktır.
• Dolaylı Faillik Suretiyle Suça İştirak (TCK m.37/2): Dolaylı faillik, kişilerden birinin diğerini ya da diğerlerini araç  araç olarak kullanarak suç işlemesi halinde söz konusu olur. Dolaylı fail, asıl fail gibi cezalandırılır. Örneğin, yaşı küçük çocuğu kullanarak kasten adam öldürme suçunun işlenmesinin sağlanması halinde, dolaylı fail, asıl fiili işleyen kişi gibi cezalandırılır.

Suça iştirak hallerinden bir diğeri de “Şeriklik” kavramıdır. bu da 5237 sayılı TCK’nın 38 ve 39. maddelerinde düzenlenmiştir. Şeriklerin sorumluluğu faillik kavramında  olduğu gibi doğrudan değildir, şerikler, suçtan “bağlılık kuralı” gereğince dolaylı bir biçimde sorumlu tutulurlar. “Şeriklik” durumu 5237 sayılı TCK’nın 38 ve 39. maddelerinde “suça azmettirme” ve “suça yardım etme” olmak üzere iki şekilde düzenlenmiştir:

• Suça Azmettirme Suretiyle İştirak (TCK m.38):Suça azmettirme, bir kişinin belli bir suçu işleme konusunda henüz bir düşüncesi olmamasına rağmen başkası tarafından ikna, telkin veya diğer bir suretle bu suçu işlemeye karar vermesinin sağlanmasıdır. Suça azmettirme, “şeriklik” biçimlerinden biridir. Azmettiren kişi, suç teşkil eden fiili işleyecek kişinin karar almasında önemli bir rol üstlendiğinden azmettiren de işlenen suçun cezası ile cezalandırılır.
• Suça Yardım Etme Suretiyle İştirak (TCK m.39): Suça yardım etme, suç işleme kararını vermiş olan kişinin suçu işlemesine maddi veya manevi katkıda bulunma anlamına gelmektedir. Yani suça yardım etme de “şeriklik” biçimlerinden biridir. Örneğin, kişinin suçu işlemesi kararının doğru ve gerekli olduğunu söyleyerek suçu işleyene teşvik etme, kasten adam öldürme veya kasten yaralama suçu için silah temin etme veya olaydan sonra faili saklayacağını söylemek tipik suça yardım etme şekilleridir. Suça yardım etme hükümleri uygulanan fail TCK md. 39’a göre işlenen suçun cezası üzerinden belli oranlarda ceza indiriminden yararlanır.

Suça iştirak için kasten ve hukuka aykırı işlenmiş bir fiilin varlığı yeterlidir. Suçun işlenişine iştirak eden her kişi, diğerinin cezalandırılmasını önleyen kişisel nedenler göz önünde bulundurulmaksızın kendi kusurlu fiiline göre cezalandırılır (TCK m. 40/1)

Ancak Özgü suçlar için bu durum biraz daha farklıdır.Özgü suçlar, ancak belli sıfatlara ve özelliklere sahip kişiler tarafından işlenebilen suçlardır. Örneğin, zimmet suçu sadece devlet memurları tarafından işlenebilir. Özgü suçlarda, ancak özel faillik niteliğini taşıyan kişi fail olabilir. Bu suçların işlenişine iştirak eden diğer kişiler ise azmettiren veya yardım eden olarak sorumlu tutulur (TCK md.40/2).

Suça iştirakten dolayı sorumlu tutulabilmek için ilgili fiilin en azından suça teşebbüs aşamasına varmış olması gerekir(TCK md.40/3).

Müşterek Faillik ve Dolaylı Faillik (TCK 37)

Ceza kanununda suç olarak belirlenen herhangi bir fiilin, birden fazla suç ortağı tarafından iştirak halinde icra edilmesi durumunda “müşterek faillik” durumundan bahsedilmektedir. Müşterek faillik durumuna uygulamada “suç ortaklığı” da denilmektedir. Bu bağlamda müşterek failler, icra edilen fiilin herhangi bir parçası veya bütünü üzerinde hakimiyet kurarak fiilin tamamlanmasını sağlamaktadır.

Müşterek faillik için iki şartın bir arada bulunması gerekir:

• Failler arasında birlikte suç işleme kararı olmalıdır.
• Failler suçun işlenişi üzerinde birlikte hakimiyet kurmuş olmalılardır.

Müşterek faillik için, sadece birlikte suç işleme kararının varlığından değil bunun yanında bu bireylerin fiil üzerinde ortak hakimiyet kurduklarından da bahsettiğimiz için her bir suç ortağı “fail” konumundadır. Fiil üzerinde ortak hakimiyetin kurulup kurulmadığının belirlenmesinde suç ortaklarının suçun icrasında üstlendikleri rolleri ve katkılarının taşıdığı önem göz önünde bulundurulmalıdır. Suç ortaklarının, suçun işlenmesinde yaptıkları katkının, diğerinin fiilini tamamladığı durumlarda da müşterek faillik söz konusu olacaktır. Buna göre her müşterek fail, suçun icrasına ilişkin etkin, fonksiyonel bir katkıda bulunmaktadır

Müşterek fail işlediği haksızlıkla doğrudan muhatap olduğundan, suçu birlikte işleyen failler, kendi fiillerinin haksızlık içeriğine göre cezalandırılırlar. Çünkü, müşterek faillerin her birinin fiili haksızlık niteliğini kendi fiilinden alır ve diğer failin fiiline bağlılık arz etmez. Bu nedenle, müşterek faillerden birisinde bulunan nitelikli hal, diğerleri tarafından bilinse de onu etkilemez.

Müşterek faillerin işlediği suç teşebbüs aşamasında kaldığında her biri suça teşebbüs hükümleri ile, suç tamamlandığında ise ilgili suçun cezası ile cezalandırılır.

Dolaylı faillik, yukarıda da özetle belirttiğimiz üzere kişinin başkasını araç olarak kullanmak suretiyle TCK kapsamındaki herhangi bir suçu işlemesidir. Dolaylı fail, suçun icra-i hareketlerine katılmamakta, ancak suçun icra hareketlerini gerçekleştiren kişinin üzerinde hakimiyet kurarak; kişinin ve hareketilerininnin üzerinde hakimiyet kurması sonucu, cezai sorumluluğu da asıl fail gibi olmaktadır.

Dolaylı fail, suçun işlenmesinde kusur yeteneği olmayan kişileri kullandığında , dolaylı faile verilecek olan ceza 1/3’ten 1/2’ye kadar arttırılmaktadır . Çünkü suçun bu şekilde işlenmesi halinde kendisini yönlendirme yeteneği olmayan kişiler bu bağlamda kullanılarak istismar edilmektedir.