SÖZLEŞME İPTALİNE İLİŞKİN KARAR

T.C. YARGITAY

11.Hukuk Dairesi
Esas: 2005/3506
Karar: 2006/4425
Karar Tarihi: 13.04.2006

TESPİT DAVASI – ELEKTRONİK TERCÜME SÖZLÜĞÜ ÜZERİNDEKİ MALİ HAKLARI KULLANMA YETKİSİNİN KİMDE OLDUĞUNUN TESPİTİ İSTEMİ – VERİ TABANLARININ DERLEME ESER OLARAK KABUL EDİLMESİ – UZMAN BİLİRKİŞİ RAPRORU ALINMASI GEREĞİ

ÖZET: Veri tabanları derleme eser olarak kabul edilir. Bir veri tabanının derleme eser sayılmasını sağlayan asıl unsur veri ve materyallerin seçilme ve derleme biçimidir. Belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan ve bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki veri tabanları derleme eser olarak korunur. Ancak, burada sağlanan koruma veri tabanı içinde bulunan veri materyallerin korunması için genişletilemez. Veri tabanında kullanılan veriler ve materyaller herhangi bir şekilde elde edilmiş herkesin kullanımına açık bilgiler olabileceği gibi FSEK’nda sayılan eser türlerinden birisine de dahil olabilirler. Kullanılan verilerin FSEK’nca korunan eser türlerinden birisini oluşturması halinde, veri tabanı üzerinde hak sahipliğinin kazanılması için istifade edilen eserin sahibinin haklarına zarar getirmemek şartıyla oluşturulması ve derleyenin hususiyetini taşıması gereklidir. Veri tabanları üzerinde derleme eser sahipliği için zorunlu olan hususiyet şartı ise, kullanılan verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi biçimidir.

(5846 S. K. m. 1, 6, 18, 49, 52, 88) (2675 S. K. m. 32) (1086 S. K. m. 275)

Dava: Taraflar arasında görülen davada İstanbul 1. Fikri ve Sınai Haklar Hukuk Mahkemesi’nce verilen 23.12.2004 tarih ve 2002/195-2004/752 sayılı kararın Yargıtay’ca incelenmesi davalılar vekili tarafından istenmiş ve temyiz dilekçesinin süresi içinde verildiği anlaşılmış olmakla, dava dosyası için Tetkik Hakimi Ramazan Özcan tarafından düzenlenen rapor dinlendikten ve yine dosya içerisindeki dilekçe layihalar, duruşma tutanakları ve tüm belgeler okunup, incelendikten sonra işin gereği görüşülüp, düşünüldü:

Karar: Davacılar vekili, müvekkillerinden Atlas Elektronik Ltd. Şti.nin diğer müvekkili First Trading Company Ltd. Hongkong (FTC).nin Türkiye bayii olduğunu, müvekkili FTC ile davalı Herpa Ltd. Şti. aralarında yaptıkları distribütörlük sözleşmesi ile ATLAS markalı elektronik sözlük, databank ve veri tabanı üzerindeki bütün telif ve diğer sınai haklarının müvekkiline ait olmak üzere, ürünlerin Türkiye’de satışı için anlaştıklarını, kullanılacak veri tabanlarını, müvekkili FTC adına davalı şirketin diğer davalı Ali Bayram’a hazırlattığını, bunun bedelinin müvekkili FTC tarafından ödendiğini, bunun Kültür Bakanlığı yazısından da anlaşıldığını, davalı Baran Özdoğan’ın bu işle bir ilgisinin bulunmadığını, ancak daha sonra aslında veri tabanlarının mali haklarının FONO Yayıncılıkta olduğunun anlaşıldığını ve müvekkili FTC tarafından bu firmadan da telif haklarının satın alındığını ileri sürerek, Atlas markalı elektronik sözlük ve databanklarda kullanılan eserlerin tüm mali haklarının müvekkili FTC’ye ait olduğunun tespiti ile davalılar arasında sahte olarak düzenlenen sözleşmelerin iptalini talep ve dava etmiştir.

Davalılar Herpa Ltd. Şti. ile Baran Özdoğan vekili, derdestlik itirazında bulunmuş, davacı Atlas Elektronik Ltd. Şti.nin aktif husumet ehliyetinin bulunmadığını, bu davanın önceki davada savunmayı genişletme yasağının aşılması amacıyla açıldığını ve davanın kötüniyetle ve haksız açıldığını savunarak, davanın reddini istemiştir.

Mahkemece; iddia, savunma, toplanan deliller ve benimsenen bilirkişi raporuna göre, davacı Atlas Ltd. Şti.nin diğer davalı adına Türkiye’de Atlas markalı ürünlerin pazarlamasının yapılması nedeniyle davacının aktif husumet ehliyetinin bulunduğu, önceki dava ile bu davanın tarafları aynı olmadığı için derdestlik itirazının yerinde olmadığı, davacı FTC ile davalı Herpa Ltd. Şti. arasında imzalanan distribütörlük sözleşmesinin 12. maddesine göre tüm hakların davacıya devredildiği ve Kültür Bakanlığı yazısına göre veri tabanı ücretinin davacı tarafından ödendiğinin anlaşılması gerekçeleriyle, davanın kısmen kabulüyle, Atlas markalı elektronik sözlük cihazının fikri mülkiyet haklarının davacı FTC’ye ait olduğunun tespitine ve ancak sözleşme iptali talebinin tarafları ilgilendirdiği gerekçesiyle reddine karar verilmiştir.

Kararı, davalılar vekili temyiz etmiştir.

1- Dosyadaki yazılara kararın dayandığı gerektirici sebeplere, dava konusu edilen ATLAS markalı elektronik tercüme sözlüğünün Türkiye’de ilk kez piyasaya sunulmuş olması nedeniyle Bern Sözleşmesi’nin 7(8). maddesi ve FSEK.nun 88. maddesi hükümleri uyarınca eşit muamele ilkesine göre yabancı devlet tabiiyetindeki davacı First Trading Company Ltd’nin MÖHUK.nun 32. maddesindeki teminat koşulundan bağışık olmasına göre, davalılar vekilinin bu yöne ilişkin temyiz itirazları yerinde değildir.

2- Ancak, taraflar arasındaki uyuşmazlık, ATLAS markalı elektronik tercüme sözlüğü üzerindeki mali hakları kullanma yetkisinin davacılardan First Trading Company Ltd. Şti.’ne (FTC) ait olup olmadığının tespitine ilişkindir.

Mahkemece hükme esas alınan 14.08.2003 tarihli asıl ve 19.04.2004 tarihli ek bilirkişi heyeti raporlarında özet olarak; ATLAS markalı elektronik tercüme sözlüğünün bir veri tabanı olduğu, bu veri tabanı içindeki Türkçe/İngilizce sözlük verilerinin davalı Herpa Uluslar arası Tic. Ltd.Şti. (HERPA) tarafından davacı FTC’ne gönderildiği, davacı tarafından oluşturulan veri tabanının da aralarındaki 17.12.1997 tarihli Distribütörlük Sözleşmesi uyarınca davalı HERPA tarafından Türkiye’de piyasaya arz edilmesinin kararlaştırıldığı ve anılan sözleşmenin 12. maddesine göre de söz konusu veri tabanı üzerindeki mali hakların davacı FTC’ye ait olduğu belirtilmiştir.

Söz konusu bilirkişi raporlarında ayrıca, taraflar arasındaki anlaşma sonucu davacının izni ile dava konusu veri tabanının Türkiye’de ATLAS markası ile değil davalı HERPA’ya ait POLY LINGUA markası ile piyasaya arz edildiği, bu durumun davalı HERPA’yı veri tabanı üzerindeki mali hakların sahibi kılmayacağı açıklanmıştır.

Dava konusu ATLAS elektronik tercüme sözlüğü içinde kullanılan Türkçe/İngilizce sözlük verileri ile davalı HERPA tarafından POLY LINGUA markasıyla piyasaya arz edilen elektronik sözlük içindeki verilerin aynı olduğu hususunda taraflar arasında bir uyuşmazlık yoktur.

Davacı vekili, ATLAS markalı elektronik sözlük içindeki Türkçe/İngilizce sözlük verilerinin, davalı HERPA ile yapılan 17.12.1997 tarihli sözleşme ile ve davalılardan Ali Bayram’a telif bedeli de ödenerek devir alındığını bu nedenle sözlük üzerinde mali hakları kullanma yetkisine sahip olduğunu, ayrıca Ankara 13. Sulh Hukuk Mahkemesi’nin 2001/27 D.İş sayılı dosyasında delil tespiti yoluyla alınan bilirkişi raporunda, gerçekte bu verilerin davalı Ali Bayram’a ait olmayıp dava dışı bir şirkete ait FONO BÜYÜK SÖZLÜK’ten alınarak gönderildiğinin belirlenmesi üzerine dava dışı şirket ile mali hakların devri sözleşmesi yapılmak suretiyle ATLAS markalı sözlüğün mali haklarını kullanma yetkisini bu şirketten de devir aldıklarını öne sürmüştür.

Davalılar vekili ise, başlangıçta ATLAS markalı elektronik sözlük ile sınırlı olarak yapılan 17.12.1997 tarihli sözleşmenin taraflarca uygulanmaması sonucu ortadan kaldırıldığını, davalı HERPA’nın diğer davalı gerçek kişilerle yaptığı 14.05.1997 tarihli devir sözleşmesi ile mali haklarını devraldığı Türkçe/İngilizce sözlük verilerinin davacı FTC’ye gönderilerek, davalı HERPA namına elektronik sözlük yaptırıldığını ve tescilli POLY LINGUA markası ile de piyasaya arz edildiğini, sözlük üzerindeki tüm mali hakların kendilerine ait olduğunu, davacı FTC’nin buna rağmen aynı verileri kendisinden izinsiz olarak ATLAS markalı elektronik sözlükte kullanıp diğer davacı şirket aracılığıyla ithal edilerek Türkiye’de piyasaya arz etmesi üzerine de davacı Atlas şirketi ve dava dışı gerçek kişiler aleyhine dava ve şikayet yoluna başvurduklarını savunmuştur.

Gerek yukarıda belirtilen bilirkişi raporunda ve gerekse dosyaya sunulan diğer raporlarda, ATLAS ve POLY LINGUA markalı elektronik tercüme sözlüklerinin veri tabanı olduğu ve her ikisinde de aynı Türkçe/İngilizce sözlük verilerinin kullanıldığı açıklanmıştır. Ancak, alınan bilirkişi raporları taraflar arasındaki uyuşmazlığın çözümü için yeterli değildir.

FSEK.nun 1/B ve 6/11. maddesine göre, veri tabanları derleme eser olarak kabul edilmiştir. Bir veri tabanının derleme eser sayılmasını sağlayan asıl unsur veri ve materyallerin seçilme ve derleme biçimidir. Nitekim FSEK.nun 6/11. maddesine göre, belli bir maksada göre ve hususi bir plan dahilinde verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi sonucu ortaya çıkan ve bir araç ile okunabilir veya diğer biçimdeki veri tabanları derleme eser olarak korunur. Ancak, burada sağlanan koruma veri tabanı içinde bulunan veri materyallerin korunması için genişletilemez. Veri tabanında kullanılan veriler ve materyaller herhangi bir şekilde elde edilmiş herkesin kullanımına açık bilgiler olabileceği gibi FSEK’nda sayılan eser türlerinden birisine de dahil olabilirler. Kullanılan verilerin FSEK’nca korunan eser türlerinden birisini oluşturması halinde, veri tabanı üzerinde hak sahipliğinin kazanılması için istifade edilen eserin sahibinin haklarına zarar getirmemek şartıyla oluşturulması ve derleyenin hususiyetini taşıması gereklidir. Veri tabanları üzerinde derleme eser sahipliği için zorunlu olan hususiyet şartı ise, kullanılan verilerin ve materyallerin seçilip derlenmesi biçimidir. Sonuçta asıl olan koruma, koşulları oluştuğunda veri ve materyallerin FSEK.nun 6/11. maddesi anlamında seçilip derlenmesi yoluyla oluşturulan <veri tabanı üzerindeki derleme eser sahipliğidir>.

Bir derleme eserin varlığının tespiti, her somut uyuşmazlıkta mahkemelerce resen gözetilir. Hükme esas alınan bilirkişi raporlarında ise, derleme eserin unsurları irdelenmeksizin anılan sözlüklerin veri tabanı oldukları ifade edilmiştir.

O halde öncelikle, uyuşmazlık konusu ATLAS markalı elektronik tercüme sözlüğünün FSEK.nun 1/B ve 6/11. maddeleri uyarınca veri tabanı oluşturup oluşturmadığının kesin olarak belirlenmesi zorunludur. Bu husus belirlendikten sonra, veri tabanında kullanılan Türkçe/İngilizce sözlük verilerinin davalı gerçek kişilerce yaratılmış eser veya herkesçe bilinen ve kullanımına açık veriler olup olmadıklarının saptanması gereklidir.

Dava konusu ATLAS markalı elektronik tercüme sözlüğünün bir veri tabanı olduğunun tespiti halinde, Türkçe/İngilizce sözlük verilerinin davacı FTC tarafından işlenerek seçilip derlenmesi sonucu veri tabanı haline getirildiğinin sabit olması ve anılan veri tabanının davacı FTC tarafından usulüne uygun bir sözleşme ile davalı HERPA’ya devredildiğinin de kanıtlanamaması nedeniyle; davalı HERPA’nın FSEK.nun 6/11. ve 18/2. maddeleri uyarınca veri tabanı üzerindeki mali hakları kullanma yetkisinin kendisine ait olduğuna dair savunmasına değer verilemeyecektir.

Ancak, veri tabanında kullanılan Türkçe/İngilizce sözlük verilerinin bizatihi eser vasfında olduğunun anlaşılması halinde ise; dosyada mevcut Ankara 13. Sulh Hukuk Mahkemesi’nin 2001/21 D.İş. sayılı delil tespiti dosyasındaki bilirkişi görüşü dikkate alınmak suretiyle, veri olarak kullanılan Türkçe/İngilizce sözlük üzerinde davalı gerçek kişilerin hak sahipliğinin belirlenmesi ve sonucuna göre de davacı FTC veya davalı HERPA tarafından FSEK.nun 18., 49. ve 52. maddelerine göre geçerli bir sözleşme yoluyla eser sahibinden söz konusu verilerin mali haklarının veya kullanma yetkisinin (ruhsat) devir alınıp alınmadığının belirlenmesi ve uyuşmazlığın bu yolla çözümü gerekecektir.

Bu durumda, mahkemece aralarında bir bilgisayar uzmanının da bulunduğu fikri haklar alanında uzman öğretim üyelerinden oluşan yeni bir bilirkişi heyetinden yukarıda açıklanan hususlarda gerekçeli ve denetime elverişli rapor alınarak hasıl olacak sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken eksik inceleme sonucu davanın kısmen kabulü doğru görülmemiştir.

3- Ayrıca, davacılardan Atlas Elektronik Pazarlama Ltd. Şti.’nin uyuşmazlık konusu sözlük üzerinde mali hakları kullanma yetkisine sahip olduğu hususunda bir iddia öne sürülmediği, adı geçen davacının sadece diğer davacı FTC’nin satıcısı olarak uyuşmazlık konusu sözlüğü piyasaya arz ettiğinin anlaşılmış bulunmasına göre, davacı Atlas Elektronik Pazarlama Ltd. Şti.’nin aktif davacı sıfatı mevcut değildir. Davacılardan Atlas Elektronik Pazarlama Ltd. Şti. yönünden davanın aktif husumet yokluğu nedeniyle reddine karar verilmemiş olması da doğru görülmediğinden, davalılar vekilinin temyiz itirazlarının kabulü ile kararın bozulması gerekmiştir.

Sonuç: Yukarda açıklanan nedenlerle (1) nolu bentte yazılı nedenlerle davalılar vekilinin sair temyiz itirazlarının reddine, kararın (2). ve (3) bentte yazılı nedenlerle davalılar yararına BOZULMASINA, ödedikleri temyiz peşin harcın isteği halinde temyiz edenlere iadesine, 13.04.2006 tarihinde oybirliği ile karar verildi.