İŞÇİNİN FAZLA MESAİ ÜCRETİ NASIL HESAPLANIR ?

 

İş Kanunu’ muza göre haftalık normal çalışma süresi 45 saat olarak belirlenmiştir.

Fazla çalışma iş kanununda yazılı koşullarda 45 saati aşan çalışmaları, fazla sürelerle çalışma ise haftalık çalışma süresinin 45 saatin altında belirlendiği durumlarda bu süreleri aşan ve 45 saate kadar yapılan çalışmaları ifade eder.

Buna göre haftalık çalışma süresi sözleşmeyle 40 saat olarak belirlenen bir hizmet sözleşmesinde, haftalık 45 saat sınırına ulaşılana kadarki her saatte, her saat başına düşen ücret  %25 arttırılır. Haftalık 45 saat sınırına ulaşıldıktan sonra işe her saat fazla çalışma olarak kabul edilir. İş kanununa ilişkin fazla çalışma ve fazla sürelerle çalışma yönetmeliği uyarınca, fazla çalışmanın her saati için verilecek ücret, normal çalışma ücretinin saat başına düşen tutarının %50 yükseltilmesi suretiyle ödenir. Bu mesailerin hafta içi işin sona ermesinden sonra veya hafta sonu gelinerek yapılması arasında hesaplamada fark yoktur.

Buna göre sözleşmeyle 40 saat çalışma süresi, hafta içi her gün 9.00- 17.00 saatleri arası belirlenmiş olsun.  İş bitimi hafta bazında 5 saate kadar mesaide saat başına düşecek ücret %25, 45 saatten sonraki mesailerde saat başına düşen ücret %50 arttırılır.

İş Kanunu’ nda 46. madde uyarınca işçilere tatil gününden önce 63. maddeye göre belirlenen iş günlerinde çalışmış olmaları koşuluyla 7 günlük bir zamanda kesintisiz en az 24 saat dinlenme verilir.

Buna hafta tatili denir. Kanunda hafta tatilinin hangi gün olacağı belirtilmemiştir. Dolayısıyla Pazar olması zorunlu değildir, istenilen bir gün kararlaştırılabilir. İşçi hafta tatilinden önce 45 saatlik çalışma süresini bitirmişse de hafta tatilinde yine çalışıyorsa çalışılan her bir saat fazla çalışma için verilecek normal çalışma ücretinin saat başına düşen miktarının %50 yükseltilmesi sureti ile zamlı olarak ödenecektir.

Haftalık çalışma süresi 45 saatin altında belirlenen durumlarda 45 saate kadar yapılan çalışmalar fazla sürelerle çalışma sayılacağı için her bir saat fazla çalışma için normalden %25 fazla ödeme yapılacaktır. Çünkü bu durumda mesainin hafta içi mi hafta tatilinde mi yapıldığının hesaplamada önemi bulunmamaktadır. Örneğin kişi hafta tatilinde işe gelmiş, ve günlük çalışma süresi olan 8 saat çalışmıştır. Hafta içi toplam çalışma süresi 40 saate karşılık gelir. Buna göre cumartesi günün ilk 5 saati normal saat başı ücretinin %25 fazlasına çalışacak, kalan 3 saatlik kısımdaysa 45 saati aştığı için fazla çalışma ücreti olarak norma saat başı ücretinin %50 fazlasını alacaktır.

Fazla Mesai Ücreti Hesaplama

Fazla mesai ücreti hesaplamayı örnekle açıklamak gerekirse, normalde günde 8 saat çalışan ve günlük 160 TL kazanan bir işçi saat başına 20TL kazanıyordur.  Sözleşmeyle haftada 40 saat çalıştığı ve hafta içi 5 gün çalıştığı ve bir cumartesi günü de çalışacağı takdirde işçi;

45 saate kadar olan 5 saat içerisinde fazla sürelerle çalışmadan bahsedileceğinden saatlik çalışma ücretinin %25 artışla saatlik 25TL olacağı ve 125TL kazanacağı,

Sonrasındaki 3 saat içerisinde ise fazla çalışma ücreti saatlik %50 artışla 30 TL olacağından toplamda 90TL olacağından, işçinin toplamda o gün için 215TL kazanacağı hesaplanmış olacaktır.

Tatil Günlerinde Çalışan İşçinin Ücreti

Ulusal bayram, yılbaşı, resmi ve dini bayram günlerinde genel tatil gündeme gelir. İş Kanunu’ na göre bu tatillerde işçilere bir iş karşılığında olmadan o günün ücreti tam olarak ödenir. İşçi o gün tatil yapmayarak çalışırsa ayrıca çalışılan her gün için bir günlük ücrette ödenir. Yani ulusal tatilde çalışan işçi günlük ücretinin 2 katını almaya hak kazanır. Ayrıca haftalık 45 saatlik çalışma süresi doldurulduysa bayram yevmiyesi olan bir günlük çalışma ücreti yanında fazla çalışma ücreti olan saat başı %50lik fazla ücretini de alır. Çalışmazsa da yinede 1 günlük ücretini alacaktır. Örnek verecek olursak 45 saatlik çalışma saatini tamamlayıp da 19 mayıs günü de çalışan bir işçi;

1-) normalde bir günlük çalışması karşılığı alacağı ücret (160 tl olsun)

2-)bayram’da çalışması nedeniyle artı bir günlük ücret daha (+160 tl)

3-) 45 saatini tamamladıktan sonraki her saat içinde normal saat başına düşen ücretin %50 fazlasını (örnekte 20TL’nin %50 fazlası saatlik 30TL olacaktır.)alacaktır.

Ulusal bayram yada tatil günü hafta tatiline denk gelirse ve işçi bugün çalışmıyorsa işçiye bir günlük ücret ödenir. Hem genel tatil ücreti hem hafta tatili ücreti birlikte ödenmez. Ancak işçi bu günde çalışıyorsa bir günlük ücreti yanında fazla çalışma ücreti de ödenmelidir.

Fazla Mesai Ücreti Davası

İş Kanunu’nda belirtildiği üzere fazla çalışma sürelerinin toplamı bir yılda 270 saatten fazla olamaz. Fazla olduğunun iddiası ise belge ile ispatlanabilir.

Fazla mesai, genellikle işverence yazılı bir akde bağlanmadan ve belgelendirilmeden yapılmaktadır. Diğer bir deyişle, kimi zaman işverenin sözlü talebi ile işçi çalışmakta ve fazla mesai ücreti dahi alamamaktadır. Bu nedenle işçiler işten ayrıldıkları dönem itibarıyla işçi alacaklarının tahsili için dava yoluna gitmektedir. Geriye yönelik 5 senelik zamanaşımı nedeniyle karşı tarafın dava sürecindeki itirazı nedeniyle 5 seneyi aşan fazla mesai ücretleri ise ödenmemektedir.

Açılacak olan fazla mesai ücresi davasında fazla mesai yapıldığına ilişkin işverence imzalanan bordro ve belge bulunmadığı takdirde var ise işyeri giriş çıkış kayıtları, bina giriş çıkış kayıtları delil olarak mutlaka kullanılmalıdır. Zira fazla mesai ücret alacağı tanıkla ispat edilmekle birlikte sadece yazılı belge olmaksızın tanık deliline dayanılması, Yargıtay içtihatlarınca yerel mahkemeye tespit edilen fazla mesai ücretinden hakkaniyet indirimi yapılması ve bilirkişi tarafından hesaplanan mesai ücretinin tenkis edilmesi imkanını tanımıştır.

Bu nedenle fazla mesai ücreti davası açılırken, fazla mesai yapıldığını ispata yarar yazılı bir belgenin bulunup bulunamayacağı öncelikle araştırılmalıdır. Kamera kayıtları, kartlı girişlerdeki döküme ilişkin kayıtlar gibi. Bulunmadığı takdirde ise fazla mesai yapıldığına ilişkin mümkün aynı dönemde çalışmış olan görgü tanıkları dinletilmelidir.

Fazla mesai ücreti davası tek başına açılabileceği gibi işçi alacaklarının tamamı(kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, bakiye maaş alacağı gibi.) ile birlikte de açılabilir