İŞÇİ TAZMİNATSIZ OLARAK İŞTEN ÇIKARTILABİLİR Mİ ?

İşverenin işçiyi işten çıkartabilmesi ve tazminat ödememesi için gerekli haklı nedenlerin doğumu iş akdini resen sona erdirmez. İşverenin işçiyi işten çıkartması  (haklı nedenle iş akdinin feshi), akdi tek taraflı irade beyanıyla sona erdirir. Lehine bu hak doğan tarafın(işçi veya işveren) bu hakkını kullanması gerekir. Bu hakkını kullanmak isteyen taraf fesih bildirimini yazılı yapmak ve fesih nedenini açıkça belirtmek zorundadır.

Kanunda düzenlenen işçiyi tazminatsız olarak işten çıkartma (haklı sebeple fesih) nedenleri şunlardır;

Sağlık Nedenleri Nedeniyle İşçiyi Tazminatsız Olarak İşten Çıkartma

İşçinin kendi kusurlu hareketiyle hastalanması veya sakatlanması; sağlık sebepleri başlığında düzenlenmiştir. Buna göre işçinin kendi kastından veya derli toplu olmayan yaşamından yahut içkiye düşkünlüğünden doğacak bir hastalığa veya sakatlığa uğraması halinde, bu sebeple doğacak devamsızlığın art arda 3 iş günü veya bir ayda 5 iş gününden fazla sürmesi durumunda iş akdi işverence feshedilebilir. Gece hayatına düşkünlük derli toplu olmamaya örnek olabilir.

İşçinin tedavi edilemeyecek hastalığa tutulması; sağlık nedenlerindendir. İşçinin tutulduğu iyileşemeyen hastalığın işyerinde çalışmasında sakıncaya neden olduğunun ispatı Sağlık Kurulunca yapılır. Bu durumda işçinin kusuruna bakılmayacaktır.

İşçinin kusuru olmaksızın hastalık, kaza, doğum ya da gebelik geçirmesi;  son sağlık nedenidir. İşçi kusursuz olduğu halde hastalık veya kaza geçirir ya da gebelik ya da doğum yaşarsa işverenin fesih hakkı, bu durumların işçinin iş yerindeki çalışma süresine göre İK 17 de belirtilen bildirim sürelerini 6 hafta aşmasından sonra doğar. Doğum ve gebelik halinde bu süre kanunen verilen 16 haftalık sürelerin sona ermesinden başlar.

Ahlak Ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık Nedeniyle İşçiyi Tazminatsız Olarak İşten Çıkartma

İşçinin hileli davranışları; ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık teşkil eder. İşçi iş akdi kurulduğu sırada kendisinde bulunmayan vasıfların, kendisinde bulunduğunu ileri sürer yahut gerçek olmayan bilgiler vererek işvereni yanıltırsa işveren için haklı nedenle fesih sebebi  doğar. Bu yanıltmanın sözleşmenin esaslı noktaları üzerinde yapılması gerekir. Hile sözleşmenin kurulması amacıyla yapılmalıdır.

İşçinin işverenin şeref ve namusuna dokunacak sözleri ve davranışları; ahlak kurallarına uymayan hallerdendir. İşçi işveren yanında işverenin ailesinden birine de şeref ve namusuna dokunacak sözler söyler veya davranışlarda bulunursa yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnatlarda bulunursa haklı sebeple fesih nedenidir.

İşçinin bir başka işçiye cinsel tacizde bulunması ahlak kurallarına uymaması nedeniyle haklı fesih nedenidir. Söz konusu tacizin mutlaka iş yerinde yapılması şart değildir. Düzeni sarsması açından iş yeri dışında gerçekleşse bile haklı fesih nedenidir.

İşçinin işverene sataşması veya alkol bağımlılığı da ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık nedeniyle fesih nedenidir. İşçi, işveren veya ailesinden birine veya başka bir işçiye sataşırsa işveren iş sözleşmesini bildirimsiz olarak feshedebilir. Sataşma için TCK şartları aranmamaktadır.  Sataşmanın bizzat işçi tarafından gerçekleştirilmesi gerekir. İşçinin ailesinin sataşması haklı nedenle fesih sebebi oluşturmaz. Örneğin küfür etme sataşmadır. Ayrıca işçi iş yerine sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelirse veya işyerinde bu maddeleri kullanırsa haklı fesih sebebidir.

İşçinin doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması da haklı sebeple fesih nedenidir. Buna göre işçi, işverenim güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya çıkartmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması gerekir. Ahlak ve iyi niyet kuralarına uymayan hallerden biridir. Bu haller sınırlı sayıda belirtilmemiş, örnekleme yoluna gidilmiştir. Örneğin bekçilik yapan işçinin görev sırasında uyuması doğrulukla bağdaşmaz. Bu durumlarda genellikle sadakat borcuna aykırılık da söz konusudur.

İşçinin iş yerinde suç işlemesi de ahlak ve iyi niyet kuralları ile bağdaşmaz. Bu nedenle haklı fesih için işçinin işyerinde 7 günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi gerekir. İşçi bu suçu mutlaka iş görme edimini yerine getirdiği iş yerinde işlemelidir. Suç için hükmolunan ceza adli para cezasıysa bu hüküm uygulanmaz.

İşçinin devamsızlığı da ahlak ve iyi niyet kuralları ile bağdaşmaz. İşçi işverenden izin almadan veya haklı bir nedene dayanmadan ardı ardına 2 iş günü veya bir ay içinde 2 defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü yahut bir ayda 3 iş günü işine devam etmezse, işveren için haklı fesih nedenidir. Amaç çalışma düzeninin istikrarı, işin devamlı şekilde yürütülmesidir. İşçi çocuğunun hastalanması, şahitlik yapması gibi nedenlerle gelmediyse işçinin haklı nedeninin varlığından bahsedilir. İşçi haklı nedene dayandığında da durumu işverene bildirmek zorundadır. Ancak bildirimde bulunması işçiden dürüstlük kuralına uygun olarak beklenemiyorsa bildirim yapılamaması işveren açısından haklı sebeple fesih nedeni yapılamayacaktır.

İşçinin iş görme edimini yerine getirmemesi de ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık teşkil eder. İşçi yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar ederse işveren için haklı nedenle fesih nedenidir. İşçiye görevinin hatırlatıldığını işveren ispatlar. Bu yüzden hatırlatmanın yazılı yapılması faydalıdır.

İşçinin iş güvenliğini tehlikeye düşürmesi ve işverene zarar vermesi de iyi niyet kurallarına aykırıdır. İşçinin kendi isteği veya işi savsaklaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri kendi ücretinin otuz günlük tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumu İK’ ca işverenin bildirimsiz haklı fesih nedeni olarak düzenlenmiştir. Özen borcuna aykırılıktır. İşçinin kusurlu davranışı bulunmalıdır ancak bu davranış nedeniyle mutlaka zarar oluşması şart değildir.

İşçiyi bir haftadan fazla iş yerinde çalışmaktan alıkoyan zorlayıcı bir sebebin ortaya çıkması diğer bir nedendir. Bu nedenin ortaya çıkması durumunda işçiye 1 haftalık bekleme süresinde her gün için yarım ücret ödenir. Bu bekleme süresi sonunda işveren akdi bildirimsiz olarak feshetmekte özgürdür. Süre sonunda işveren iş akdini feshetmezse iş sözleşmesi askıda kalır.

İşçinin gözaltına alınması veya tutuklanması halinde devamsızlığın İK 17’deki bildirim süresini aşması halinde işveren için haklı sebeple fesih nedenidir. Bu bildirim süreleri;

a)Kıdemi 0-6 ay arasındaki işçiler için 2 hafta,

b)Kıdemi 6 ay- 1 buçuk yıl olan işçiler için 4 hafta,

c)Kıdemi 1 buçuk yıl- 3 yıl olan işçiler için 6 hafta,

d)Kıdemi 3 yıldan fazla olan işçiler içinse 8 haftadır.

Bu süreler yukarıda belirtilen işverenin haklı nedenle derhal(bildirimsiz) feshi durumunda uygulanmayacaktır.

İşçi Tazminatsız Nasıl Çıkarılır?

Yukarıda bahsettiğimiz nedenlerle iş akdini sona erdirmek isteyen işveren fesih beyanında bulunmak zorundadır. Yargıtay bu beyanında yazılı olması gerektiği görüşündedir. Beyanda fesih nedeni gösterilmelidir. Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzerlerine dayanarak feshetmek isteyen işveren, olayı öğrendiği günden itibaren 6 iş günü, herhalde olayın gerçekleştiği tarihten itibaren 1 yıl içinde karşı tarafa fesih beyanında bulunmalıdır. Bu süreler hak düşürücü sürelerdir. Ancak işçinin olaydan maddi çıkar sağlaması halinde bir yıllık süre uygulanmaz.