Gaiplik Nedir ?

Kişinin, ölümüne kesin gözle bakılmamakla beraber, muhtemel gözle bakılan ve cesedi bulunmamış kimselerin, belirli sürelerin geçmesi ile mahkemece kişiliğinin hukuken sona erdirilmesine gaiplik denir.

Türk Medeni Kanunu’na göre, gaiplik kararına ilişkin şartlar iki şekilde ortaya çıkmaktadır:

a-Ölümüne olası gözle bakılacak tehlike içinde kaybolması; bu kişinin kaybolmasından itibaren 1 yıl geçmekle ilgili kişilerin talebi üzerine söz konusu mahkeme gaiplik kararı vermektedir.

b-Uzun zamandan beri haber alınamaması; bu durumda kişiden en son haber alınma tarihinden itibaren 5 yıl geçmekle ilgilinin talebi üzerine söz konusu mahkeme tarafından gaiplik kararı verilmektedir.

Türk Medeni Kanunu’nun 32.maddesi uyarınca; “Ölüm tehlikesi içinde kaybolan veya kendisinden uzun zamandan beri haber alınamayan bir kimsenin ölümü hakkında kuvvetli olasılık varsa, hakları bu ölüme bağlı olanların başvurusu üzerine mahkeme bu kişinin gaipliğine karar verebilir. Yetkili mahkeme, kişinin Türkiye’deki son yerleşim yeri; eğer Türkiye’de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer; böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesidir.” denilmektedir.

Buna göre; gaiplik kararı hususunda görevli mahkeme “Sulh Hukuk Mahkemesi”dir. Yetkili mahkeme ise kişinin Türkiye’deki son yerleşim yeri; eğer Türkiye’de hiç yerleşmemişse nüfus sicilinde kayıtlı olduğu yer; böyle bir kayıt da yoksa anasının veya babasının kayıtlı bulunduğu yer mahkemesidir.

 

Gaiplik kararı için gerekli şartların gerçekleşmesini takiben, ilgililerin (hakları gaiplik kararına bağlı olan kişiler, mirasçıları, vasiyet alacaklıları, eğer bu kişiler mevcut değilse devlet) görevli ve yetkili mahkemeye başvurusu üzerine, mahkeme ilan kararı verecektir.
Bahsedilen ilan kararının amacı, hakkında gaiplik kararı verilecek kişinin yahut hakkında bilgisi olanların dinlenme amacıyla mahkemeye ulaşmasıdır. İlan kararının verilmesinin ardından mahkeme, hakkında gaiplik kararı verilecek kişinin yahut hakkında bilgisi olan kimselerin bilgi vermeleri amacıyla 6 aydan az olmamak üzere bekleme süresi takdir edecektir. Takdir edilen sürenin dolmasıyla, hakkında gaiplik kararı verilecek kişi ortaya çıkmamış, kendisinden haber alınamamış ve öldüğü tarih de tespit edilememişse, mahkeme gaiplik kararı verecektir. Aksi takdirde gaiplik istemi düşecektir.

Gaibin mirasa konu mal varlığı belirli bir süre ve teminat karşılığında mirasçılara teslim edilir. Mirasçıların vereceği güvence belli bir süre ile sınırlıdır:

 

-Ölüm tehlikesi içinde kaybolma halinde mirasa konu malların tesliminden itibaren 5 yıl,

-Kendisinden haber alınamama durumunda ise son haber alma tarihinden itibaren 15 yılla sınırlı olmak üzere hakkında gaiplik kararı verilecek kişinin mirasçıları bir güvence göstermek zorundadırlar.

Bu süreler dahilinde gaip ortaya çıkarsa mirasçılar kendilerine terekeden taksim edilen payı gaibe iade edeceklerdir. Bu süreler içerisinde gaip ortaya çıkmaz ise ya da bu arada gaip 100 yaşını doldurursa bu konuda verilmiş olan güvenceler son bulur; mirasçılar terekeden kendisine pay edilen mirası kesin olarak iktisap etmiş sayılırlar.

 

Aynı zamanda gaiplik kararı evliliği kendiliğinden sona erdirmez. Hakkında gaiplik kararı verilen kişinin eşi, mahkemeye başvurarak evliliğin bu sebeple feshini isteyebilecektir. Gaibin eşi medeni durum itibariyle evli gözükmekte ve ayrıca bu evliliğin mahkeme kararıyla feshi gerekmektedir. Bu konuda görevli mahkeme Asliye Hukuk Mahkemeleridir.