Destekten Yoksun Kalma Tazminatında Zarar Hesaplama Yöntemi

Dava, cismani zarar sebebiyle maddi ve manevi tazminatına ilişkin olup mahkemece hesap bilirkişi raporu doğrultusunda hüküm tesis edildiği, hükme esas alınan bilirkişi raporunda PMF 1931 yaşam tablosu verilerinin kullanıldığı anlaşılmaktadır. Gerçek zarar miktarı; hak sahiplerinin ve desteğin olay tarihindeki bakiye ömrü esas alınarak aktif ve pasif dönemde elde edeceği kazançlar toplamından oluşmaktadır.

Hak sahiplerinin bakiye ömürleri daha önceki yıllarda Fransa’dan alınan 1931 tarihli “PMF” cetvelleri ile saptanmakta ise de; Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı, Hacettepe Üniversitesi Fen Fakültesi Aktüerya Bilimleri Bölümü, BNB Danışmanlık, Marmara Üniversitesi ve Başkent Üniversitesi’nin çalışmalarıyla “TRH 2010” adı verilen “Ulusal Mortalite Tablosu” hazırlanmış olup, gerçek zarar hesabı özü itibariyle varsayımlara dayalı bir hesap olup, gerçeğe en yakın verilerin kullanılması esastır. Bu durumda diğer kurumlar ile Yargıtay Daireleri arasında tazminat hesabında birliğin sağlanması açısından ve yine bu tablonun ülkemize özgü ve güncel verileri içermesi de göz önüne alındığında, Dairemizce de tazminat hesaplarında bakiye ömrün belirlenmesinde TRH 2010 tablosunun esas alınmasının güncellenen ülke gerçeklerine daha uygun olacağına karar verilmiştir. Buna göre, kazanılmış haklar gözetilerek (tazminata esas alınan gelir, esas alınan asgari ücret yılı, işlemiş/işleyecek dönem tarihleri gibi) davacılar murisinin muhtemel bakiye yaşam süresinin TRH 2010 Yaşam Tablosu’na göre belirlenmesi suretiyle tazminat miktarının hesaplanması için bilirkişiden ek rapor alınarak oluşacak sonuca göre karar verilmek üzere kararın bozulmasına karar vermek gerekmiştir (Yargıtay 4. Hukuk Dairesi-Karar: 2021/7332).

Dava, trafik kazasından kaynaklanan cismani zarar nedeniyle maddi tazminat istemine ilişkindir. İtiraz Hakem Heyetince hükme esas alınan 10.05.2019 tarihli aktüer bilirkişi raporunda; kaza tarihinde 20 yaşında olan davacının TRH 2010 Tablosu’na göre muhtemel bakiye ömür süresi belirlenmeden, TRH Tablosu’na göre davacının 99 yaşına kadar yaşama ihtimali olduğu kabul edilerek ve bu yaş baz alınarak “irat yöntemi” ile işleyecek/ bilinmeyen devre hesabının yapılmış, işleyecek aktif dönem ile işleyecek pasif dönem başlangıç ve bitiş tarihleri açık bir şekilde yazılmamış olup bu yönüyle rapor denetime elverişli değildir. Bu durumda;davacının bakiye ömür süresi belirlenerek, aktif ve pasif dönem başlangıç bitiş tarihleri ve süreleri gösterilmek suretiyle denetime elverişli daha önce rapor düzenleyen bilirkişiden ek rapor alınıp, oluşacak sonuca göre hükmü temyiz eden davalı lehine oluşan usuli kazanılmış hak dikkate alınarak karar verilmesi gerekirken, eksik incelemeyle, yazılı biçimde karar verilmesi doğru görülmemiştir (Yargıtay 4. Hukuk Dairesi-Karar:2021/6967).

Destekten Yoksun Kalma Tazminatında Destek Süresi ve Tazminat Miktarı

Destekten yoksun kalanların bir kısmının dava açmamış olması halinde, destek ölmemiş olsa idi ne miktar yardım alacak idiyse, o miktarın ödettirilmesine karar verilmelidir. Diğer dava etmeyenlere ayrılması gereken pay ayrılmadan, davacıya tamamı verilmesi bozması gerektirmiştir ( Yargıtay 9. Hukuk Dairesi 1965 / 7018 Karar).
Destekten yoksunluk tazminatının amacı, desteğini yitiren kişinin, ölüm öncesi içinde bulunduğu sosyal ve ekonomik yaşama düzeyinin devamını sağlayacak yardımın karşılığı olan paranın, bir başka deyişle bakım giderinin ödetilmesidir. Desteğin gelirinin dağıtımında öbür hal sahiplerinin de varlığı göz önünde tutulmalıdır. Desteğini yitiren kimse, kendisine ne yardım yapılması gerekiyorsa, yalnızca o tutarı isteyebilir ( Yargıtay 15. Hukuk Dairesi – 1974 / 1207 Karar ).
Destekten yoksun kalma tazminatının belirlenmesi için desteğin geliri desteklenenler arasında bölüştürülürken davacı olup olmadıkları davacı olup da davalarını müracaata bırakmış bulunup bulunmadıkları gözetilmeksizin her birinin payı ayrı ayrı saptanmalı dava açmamış ya da davaları müracaata bırakılmış olanlara ayrılmış paylar hükmün dışı tutulmalı ve sadece desteklenenlerden davayı açmış olanların paylarına hükmedilmelidir (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 1969 / 3816 Karar)
Ölenin gelirinden pay alabilme hakkına sahip kimsenin dava açmamış olması, onun payının başkalarına dağıtılması sonucunu doğurmaz (Yargıtay 9. Hukuk Dairesi – 1980 / 11824 Karar).
Hak sahibi babanın destekten çıkmasından sonraki dönem için, hak sahibi annenin destek payının arttırılmayarak sabit tutulması hukuka aykırı olup karar bu nedenle bozulmalıdır (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi – 1997 / 4409 Karar).
Hak sahiplerinden babanın destekten çıktığı dönem için destek görmeye devam eden diğer hak sahibi annenin destek payında, arttırıma gidilmelidir. Çünkü baba destek almaktan çıkmıştır (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi – 1995 / 10932 Karar ).
Desteğin bekar olduğu dönemde ayırabileceği pay ile evlendikten sonra ve çocuğu olduktan sonra ayıracağı pay farklı olmalıdır (Yargıtay 17. Hukuk Dairesi – 2011 / 5358 Karar).
Destekten yoksun kalma tazminatının hesaplanmasında, desteğin anneye ayıracağı pay bekarken farklı, evlendikten sonra farklı sonuç doğuracaktır. Başka bir anlatımla sigortalı yaşamış olsaydı evleneceği tarihe kadar annesine daha fazla, evlendikten sonra daha az yardımda bulunabilecekti. Hesaplamanın bu olguya göre yapılması gerekir (Yargıtay 10. Hukuk Dairesi – 1997 / 627 Karar).

Destekten Yoksun Kalma Tazminatı Hesaplamasında Ücretin Belirlenmesi

Tazminatın hesaplanmasında gerçek ücretin esas alınması koşuldur ( Yargıtay 21. Hukuk Dairesi – 2000 / 5128 Karar ).
Ölenin olay tarihinde başka bir işte çalışıp çalışmadığı, çalışıyor ise ne iş yaptığının ve varsa kazancının ne olduğunun denetime elverişli bir şekilde araştırılıp belirlenmesi, eğer ücret belirlenmiyorsa asgari ücret üzerinden hesap yapılması ve sonuca göre bir karar verilmesi gerekirken bu yönden eksik incelemeye dayalı yazılı şekilde hüküm tesisi doğru olmamıştır (Yargıtay 11. Hukuk Dairesi – 2009 / 7307 Karar).
Dava BK. md. 45. gereği açılan maddi destekten yoksun kalma tazminatının tahsili istemine ilişkin olup, Yargıtay ‘ın yerleşmiş içtihatlarına göre, desteğin ölüm tarihindeki gelir durumunun davacı tarafça kanıtlanması gerekir. Bunun kanıtlanmaması halinde ise maddi destek tazminatının hesabında asgari ücretin esas alınacağı kabul edilmektedir ( Yargıtay 11. Hukuk Dairesi – 2003 / 5599 Karar )

Sena Doymuş