CEZAİ ŞART VE TÜRLERİ

Cezai Şart :Tarafların sözleşme koşullarına hiç uymaması ya da gereği gibi uymaması halinde, uymayan tarafın belli bir miktar para ödeyeceğini kararlaştırmışlarsa cezai şarttan bahsedilir. Tazminattan farklı olarak cezai şartta zararın ortaya çıkması gereği yoktur. Diğer taraf bir zarara uğramışsa bunu da isteyebilir. Taraflar cezai şart miktarını serbestçe karar verebilirler. Cezai şart üç şekilde karşımıza çıkabilir:

-Seçimlik Cezai Şart:

TBK madde 179/1 uyarınca; “Bir sözleşmenin hiç veya gereği gibi ifa edilmemesi durumu için bir ceza kararlaştırılmışsa, aksi sözleşmeden anlaşılmadıkça alacaklı, ya borcun ya da cezanın ifasını isteyebilir.” Buna göre; taraflar sözleşmeyle tersine bir kararlaştırma yapmamışlar ise, öngörülen ceza koşulu hükmünün “seçimlik ceza” olduğu ve ceza koşulu alacağına hak kazanan alacaklının, ceza koşulunun ifasını veya sözleşmeyle kararlaştırılan edimin ifasını talep etme haklarından birini kullanabilir.

 

-İfayı Engelleyen Cezai Şart/Dönme Koşulu:

Burada gerçek anlamda bir cezai koşul söz konusu değildir. Zira cezai koşul alacaklının menfaatini korumaktadır. Fakat burada borçlu belli bir miktar parayı ödeyerek sözleşmeden dönme hakkına sahiptir. Burada seçimlik cezai şarttan farklı olarak burada alacaklının seçimlik hakkı yoktur, ifayı talep edemez, sadece cezai şartı isteyebilir.

 

-İfaya Ekli Cezai Şart:

TBK madde 179/2 ‘ye göre; “Ceza, borcun belirlenen zaman veya yerde ifa edilmemesi durumu için kararlaştırılmışsa alacaklı, hakkından açıkça feragat etmiş veya ifayı çekincesiz olarak kabul etmiş olmadıkça, asıl borçla birlikte cezanın ifasını da isteyebilir.” Bu hükme göre sözleşmede belirlenen borcu yerinde ya da zamanında gerektiği gibi ifa etmeyen taraf aleyhine hem borcu ifa edeceği hem de kararlaştırılan ceza koşulu bedelini ödeyeceği yönünde kararlaştırma yapılabilir. Sözleşmede buna dair açık bir hüküm var ise ifaya ekli cezai şarttan dolayı bu ekli parayı ödemekle yükümlü olur.