Birleşme, Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanması ve Sermaye Borcunun İfa Edilmemesine Dayanılarak Ortaklıktan Çıkarılma

Birleşme, Hâkimiyetin Hukuka Aykırı Kullanması ve Sermaye Borcunun İfa Edilmemesine
Dayanılarak Ortaklıktan Çıkarılma
TTK, ortağı olduğu şirketin bir başka şirket ile birleşmesine karşı çıkan limited şirket ortaklarının,birleşme
işlemine rıza göstermemeleri sebebiyle ortaklıktan çıkartılabilmelerine olanak tanımaktadır. Böyle bir
durumda, ortaklar,ancak paylarının gerçek değerine denk gelen bir ayrılma akçesinin şirket tarafından
kendilerine verilmesiile ortaklıktan çıkarılabilir.
Bununla birlikte, birleşmeye ilişkin yukarıda açıklanan düzenlemenin tersine, TTK’nın bölünme ile ilgili
hükümlerinde, bölünme sonucunda ortaklıktan çıkartmaya ilişkin özel bir düzenleme yer almamaktadır.
Bu çerçevede, doktrinde, TTK’nın 161’inci madde gerekçesindeki “bölünen şirketin ortakları bölünmeye
katılan devralan şirketlerin tümünde ya da bazılarında ortak olabilir veya bölünen şirkette paylarını
artırabilirler. Mutabakat varsa bölünen şirketten ayrılabilirler, ancak ihraç edilemezler” cümlesi ile kanun
koyucunun olumsuz bir tavır içinde olduğu; söz konusu cümledeki “ayrılan” ortak ifadei ile “ortaklıktan
çıkan” ortağın kastedildiği; ve bölünme durumunda ortaklıktan çıkarılma hükümlerinin
uygulanamayacağı yönündeki görüş ağırlıktadır. Tür değiştirme halindeise, TTK’nın 183’ncü madde
gerekçesi ile kanun koyucu, “tür değiştirme bahane edilerek, hiç bir ortağın ortaklıktan
çıkartılamayacağı” ifadesi ile tür değiştirme halinde limited şirket ortaklarının ortaklıktan çıkarılmayacağı
yönündeki iradesini açıkça ortaya koymuştur.
Birleşme işlemi dışında, TTK, şirketler topluluğuna ilişkin olan düzenlemeleri kapsamında,
hâkimşirketlerde azlığın şirket işleyişini engellemesi durumunda, hâkim şirketlere, ortaklığın çalışmasını
engelleyen azlığı ortaklıktan çıkarma yetkisi tanımıştır.Buna göre, hâkim ortaklık, (i) doğrudan veya
dolaylı olarak bir sermaye ortaklığının paylarının ve oy haklarının en az %90’ına sahipse ve (ii) azlık
ortaklığın çalışmasını engelliyor ve dürüstlük kuralına aykırı davranıyorsa veya fark edilir bir şekilde
sıkıntı yaratıyor ve pervasızca hareket ediyorsa, azlığı neden göstermeksizin ortaklıktan çıkartabilir ve
buna bağlı olarak azlığın paylarını satın alabilir. Hâkimşirkete böylesi bir gücün tanınmasının altında
yatan neden, madde gerekçesinde, şirketin uygun gördüğü kararların alınıp uygulanmasına azlığın
çeşitli nedenlerle karşı çıkarak şirketi ve diğer ortakları bunaltıcı ve engelleyici davranışlarının önüne
geçilmesi ve bu sayedeşirket içi barışın sağlanması olarak ifade edilmiştir.
Bu başlık altında son olarak belirmek gerekir ki, 6762 sayılı Mülga Türk Ticaret Kanun’un
529’ncumaddesiuyarınca, “sermaye koyma borcunu tayin edilen müddet içinde yerine getirmeyen
limited şirket ortağı, temerrüt faizini ve şirket mukavelesine cezai bir şart konmuşsa bunu da ödemekle
mükelleftir. Noter marifetiyle ve on beş günden aşağı olmamak üzere tayin edilecek müddetlerle iki defa
yapılan ihtara rağmen sermaye koyma borcunu ödemeyen ortak şirketten çıkarılabilir.” düzenlemesine
yer verilerek, sermaye koyma borcunu yerine getirmeyen ortağın, temerrüde düştüğü ve ortaklıktan
çıkartılabildiğiöngörülmüştü. Bu maddenin TTK’da yeniden düzenleme alanı bulmamış
olması,uygulamada karmaşaya yol açmaktadır. Bir görüş, kanun koyucunun, ilgili maddeyi
tekrarlamamasını bilinçli bir biçimde bu uygulamadan sapma iradesi olarak yorumlarken, doktrindeki
ağırlıklı görüşe göre, sermaye borcunu ifa etmemesi, ortağın ortaklıktan çıkarılmasında her zaman ileri
sürülebilecek bir haklı nedendir.