Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma (TCK 53)

Türk Ceza Kanunu’nun 53. Maddesi-Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma Nedir?

TCK 53 ile düzenlenen Belli Hakları Kullanmaktan Yoksun Bırakılma hali bir ceza değil, ceza mahkumiyetine ek olarak verilen bir tedbirdir. İddianamede veya ceza davalarında çokça rastladığımız bu tedbir insanlar tarafından bir ceza hükmü zannedilmektedir. Ancak bu hüküm, verilen hapis cezası mahkumiyetinin kanuni sonucudur. Bu tedbir ile bazı hakları kullanmanız kısıtlanmış olacaktır. Kısıtlamalar, velayet ve vesayet yetkilerinden, siyasi parti yöneticiliği yapmaktan veya seçme ve seçilme hakkından yoksunluk gibi çeşitli tedbirlerdir. Belli haklardan yoksun bırakma tedbirine kasten işlenmiş suçlarda başvurulur. Taksirle işlenmiş suçlarda bu tedbire başvurulması istisnai bir durum olacaktır. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgi aşağıda anlatılacaktır.

TCK 53/1. Maddesi- Hapis Cezası Mahkumiyetin Sonucunda Belli Haklardan Yoksun Bırakma Nedir?

Kişi, kasten işlemiş olduğu suçtan dolayı hapis cezasına mahkûm edilirse bunun zorunlu sonucu olarak TCK 51/1’de sayılmış olan belli haklardan yoksun bırakılır.

TCK madde 51/1’de sayılan tedbirler, kişi kasten bir suç işlerse ve bunun sonucunda mahkemece kendisine hapis cezası verilirse, bu cezanın kanuni sonucu olarak kendiliğinden uygulanacaktır. Bu kişiler aşağıda sayacağımız haklardan yoksun bırakılacaktır. Belli haklardan yoksun bırakılma tedbirini mahkeme kendi takdir ederek vermeyecektir. Hakkınızda kasten işlenmiş suç nedeniyle verilmiş bir hapis cezası varsa zorunlu olarak sizin hakkınızda TCK 53/1 uygulanacak ve belirli haklardan yoksun bırakılma tedbiri uygulanacaktır.

TCK 53/1. Maddesi gereği kısıtlanacak haklarınız şunlardır:

a. Sürekli, süreli veya geçici bir kamu görevinin üstlenilmesinden yoksun bırakılır.

TCK 53/1 ‘de sayılan hak yoksunluklarından ilki kamu görevinin üstlenilmesinden yoksunluktur. Kanun maddesi hangi kamu görevlerinin bu yoksunluğa dahil olduğunu saymıştır. Bu yoksunluklar,

• Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliği,
• Devlet, il, belediye, köy veya bunların denetim ve gözetimi altında bulunan kurum ve kuruluşlarca verilen kamu görevi,
• Atamaya veya seçime tabi bütün memuriyet ve hizmetlerde istihdam edilme görevlerinden yoksun bırakılmadır.

Önemle belirtmek gerekir ki bu hak yoksunlukları ancak kasten işlenmiş suçların sonucunda uygulanmaktadır. Taksirle işlenmiş suçlarda bu hak yoksunlukları uygulanmaz.

b. Seçme ve seçilme ehliyetinden yoksun bırakılır.

Kasıtlı suçtan mahkum edilmiş kişi TCK m. 53/1 kapsamında seçme ve seçilme hakkından yoksun bırakılacaktır. Yani kasıtlı suç işleyen kişi, mahkumiyet süresince oy kullanamayacak, aday olamayacaktır. Ancak taksirli suçlarda bu yoksunluk uygulanmaz.

c. Velayet hakkından; vesayet veya kayyımlığa ait bir hizmette bulunmaktan yoksun bırakılır.

Kanunen 18 yaşından küçükler çocuk kabul edilir ve çocukların ortak velayeti anne ve babasına aittir. Ancak kasıtlı suç işleyen ve bu suçtan mahkum edilen kişinin sahip olduğu velayet hakkı elinden alınır.

Buradaki istisnai hüküm TCK 53/3. maddesidir. Şöyle ki, hapis cezası ertelenen veya hakkında koşullu salıverilme kararı verilen kişinin kendi altsoyu üzerindeki velayet, vesayet veya kayyımlık yetkileri açısından yukarıdaki fıkra hükmü uygulanmayacaktır. Bu madde ile ilgili ayrıntıları aşağıda okuyabilirsiniz.

d. Vakıf, dernek, sendika, şirket, kooperatif ve siyasi parti gibi tüzel kişiliklerde yönetici yahut denetçisi olma hakkından yoksun bırakılır.

Kasıtlı bir suç işlemiş ve hakkında hapis ceza mahkumiyetine karar verilmiş kişi sayılan yerlerde yöneticilik veya denetçilik görevi yapamayacaktır. Kanun sadece yöneticilik ve denetçilik görevini kısıtladığı için diğer görevler hakkında yoksunluk bulunmamaktadır.

e. Bir kamu kurumunun veya kamu kurumu niteliğindeki meslek kuruluşunun iznine tabi bir meslek veya sanatı, kendi sorumluluğu altında serbest meslek erbabı veya tacir olarak icra etmekten yoksun bırakılır.

Hakkında kasıtlı işlediği bir suçtan mahkumiyet kararı verilen kişi, yukarıda sayılanların iznine bağlı bir meslek veya sanatı icra edemeyecektir. Aynı zamanda mahkum edilen kişinin kendi sorumluluğu altında da sayılan işler icra edilemeyecektir.