AYIPLI MAL VE SEÇİMLİK HAKLAR

AYIPLI İFA HALİNDE TÜKETİCİNİN SEÇİMLİK HAKLARI

Seçimlik haklar; ayıplı mal ya da hizmet karşısında tüketicinin mağduriyetinin önüne geçmek için sahip olduğu, yenilik doğurucu niteliği haiz haklardır.

Satın almış olduğu malda mevcut ayıba ilişkin maddi şartlar gerçekleşmiş ve gerekli şekil şartlarını yerine getirmiş olan tüketiciye, satıcıya karşı uğranılan zararların giderilmesi kapsamında haklar tanınmıştır.

6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 227/I hükmünde alıcının sahip olduğu seçimlik haklar aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:

1. Satılanı geri vermeye hazır olduğunu bildirerek sözleşmeden dönme,
2. Satılanı alıkoyup ayıp oranında satış bedelinde indirim isteme,
3. Aşırı bir masrafı gerektirmediği takdirde, bütün masrafları satıcıya ait olmak üzere satılanın ücretsiz onarılmasını isteme,
4. İmkân varsa, satılanın ayıpsız bir benzeri ile değiştirilmesini isteme.

Yine 6502 sayılı Tüketicin Korunması Hakkında Kanun ile de tüketiciye, aralarından biri seçilmek üzere dört hak tanınmaktadır. Tüketici bu haklardan birini tercih etmekte serbesttir. Satıcı ise tüketicinin tercih ettiği bu talebi yerine getirmekle yükümlüdür. Ancak kural olarak, bu seçimlik haklardan birini kullanan tüketici, sonradan bundan dönerek diğer seçimlik haklardan birini kullanamayacaktır.

Nitekim bu hususa ilişkin Yargıtay 13. Hukuk Dairesi’nin 18.6.2012 tarih ve 2012/9616 E. 2012/15676 K. sayılı kararında da aşağıdaki şekilde hüküm kurulmuştur;

“…Açıklanan bu kanun ve yönetmelik hükümleri ışığında davaya konu olay değerlendirildiğinde; davacının oluşan hasar sebebiyle seçimlik hakkını tamir yönünde kullandığı ve hasarın tamamen giderildiği anlaşıldığından, sözleşmeden dönerek artık bedelin iadesini isteyemez. Hal böyle olunca davanın reddine karar verilmesi gerekirken yazılı şekilde karar verilmesi usul ve yasaya aykırı olup, bozma nedenidir.”

Kararda seçimlik hakkını kullanan tüketicinin yasal şartlar oluşmadan bu hakkından dönemeyeceği açık bir şekilde belirtilmiştir.

6502 sayılı yasanın 11. Maddesinin 3. Fıkrasında “Ücretsiz onarım veya malın ayıpsız misli ile değiştirilmesinin satıcı için orantısız güçlükleri beraberinde getirecek olması halinde tüketici, sözleşmeden dönme veya ayıp oranında bedelden indirim haklarından birini kullanabilir.” Denilmek suretiyle “Seçimlik Hakların Kullanımından Dönülemeyeceği” şeklindeki ana ilkeye istisna getirilmiştir. Bu hükümle ayıplı maldaki onarımın satıcı için güç olduğu durumlar ile malın ayıpsız mislinin bulunmasının imkansız olduğu durumlarda tüketiciye ücretsiz onarım veya ayıpsız misliyle değiştirme seçimlik haklarından koşulsuz geri dönme hakkı tanınmıştır.

Alıcının seçimlik hakkını kullanması konusu hakkaniyet açısından bazı sınırlamalara tabi tutulmuştur. Söz konusu sınırlamalar, TBK madde 227 f. 3, f. 4, f. 5’te ele alınmıştır. Madde 227/ f.3 “Satıcı, alıcıya aynı malın ayıpsız bir benzerini hemen vererek ve uğradığı zararın tamamını gidererek seçimlik haklarını kullanmasını önleyebilir.” denilmekle satıcının ayıpsız bir satılan teklif etmekle alıcının seçimlik hakkını kullanmasını engelleme imkanına sahip olabileceğinden bahseder. TBK madde 227 f.4’te “somut olayın özellikleri alıcının seçtiği sözleşmeden dönme yolunu haklı göstermiyorsa, hakim takdir yetkisini kullanarak satılanın onarılmasına veya satış bedelinin indirilmesine” karar verebilecektir. TBK madde 227/f.5 ise “Satılanın değerindeki eksiklik satış bedeline çok yakın ise alıcı, ancak sözleşmeden dönme veya satılanın ayıpsız bir benzeriyle değiştirilmesini isteme haklarından birini kullanabilir.”