Adından da anlaşılacağı üzere evlilik kurumunu sonlandırmak isteyen eşlerin boşanma konusunda anlaşmaya vardıkları dava türüdür. Aynı zamanda çiftlerin boşanma kararıyla beraber nafaka, tazminat, mal paylaşımı, velayet gibi hususlarda da uzlaşmaya varmış olmaları gerekmektedir.
Anlaşmalı boşanma süreci, çekişmeli boşanmanın aksine tek celsede ve aynı gün sona erer, ayrılmak için başvurulacak en kısa ve uygun yoldur. Çekişmeli boşanma, anlaşmalıdan daha uzun sürmektedir.
Anlaşmalı Boşanma Koşulları
· Evlilik En Az Bir Yıl Sürmüş Olmalıdır: Tarafların en az bir yıldır evli olmaları hususudur. Zira yasa ile bir takım kamusal ve sosyal yararlar göz önüne alınarak bir yıldan kısa evlilikler için anlaşmalı boşanmaya ilişkin süreç işler kılınmamıştır.
· Eşlerin Birlikte Mahkemeye Başvurmaları veya Bir Eşin Diğer Eşin Boşanma Davasını Kabul Etmiş Olması Gerekmektedir: Eşler boşanma iradelerini mahkemeye birlikte açıklayarak evlilik birliğinin sona erdirilmesi talebinde bulunabilmektedirler.
· Tarafların Boşanma Talepleri Hür İradeye ve Kanaate Dayanmalıdır: Taraflarca açıklanmış boşanma iradesinin hiçbir baskı ve şiddet altında kalmaksızın, tarafların hür iradesinin ürünü olması gerekmekte olup; hâkim tarafları dinleyerek söz konusu boşanmaya dair iradeleri inceleyecek ve bu iradelerin serbest bir kanaate dayanıp dayanmadığını tespit edecektir.
· Taraflarca Boşanmanın Mali Sonuçları ve Evlilik Birliği İçinde Doğan Çocukların Durumlarına İlişkin Olarak Bir Düzenleme/Protokol Hazırlanmalıdır: Anlaşmalı olarak boşanma iradesini açıklayan eşlerin; evliliğe ilişkin mali konuları ve şayet evlilik birliği içerisinde çocuk doğmuşsa bu çocukların maddi ve manevi durumlarına yönelik hususları içeren bir düzenleme yapmaları gerekmektedir. Kural olarak bu düzenlemeye ilişkin herhangi bir şekil şartı öngörülmemiş olmasına rağmen, uygulamaya baktığımızda, artık bu konuların “protokol” adı altında yazılı anlaşmalara dökülmesi suretiyle düzenlendiği görülmektedir.
Anlaşmalı Boşanma Davası Nasıl Açılır?
Boşanmaya dair bütün hususlar konuşulup ortak karara varıldıktan sonra anlaşmalı boşanma dilekçesi ile protokol hazırlanır. Eşlerden birisi davayı açabilir (davayı ilk kimin açacağı önemli değildir); anlaşmalı boşanma dilekçesi verildikten sonra diğer eş açılan davayı kabul ettiğine ilişkin beyanda bulunmalı ve protokol sunulmalıdır.
Boşanma gerçekleştikten sonra gerekçeli kararının yazılması beklenir ve yazıldıktan sonra bu karar nüfus müdürlüğüne gönderilir. Bu prosedür yaklaşık 1 ay sürebilir.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü “Boşanma Sözleşmesi”
Anlaşma protokollerinde herhangi bir şekil şartı olmamakla beraber, uygulamada, anlaşmalı boşanmaya dair protokollerin “yazılı” olarak hazırlandığı görülmektedir.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü Niteliği
Türk Medeni Kanunu’nda yer alan ilgili düzenlemede;
“…hâkimin tarafları bizzat dinleyerek iradelerinin serbestçe açıklandığına kanaat getirmesi ve boşanmanın mali sonuçları ile çocukların durumu hususunda taraflarca kabul edilecek düzenlemeyi uygun bulması şarttır. Hâkim, tarafların ve çocukların menfaatlerini göz önünde tutarak bu anlaşmada gerekli gördüğü değişiklikleri yapabilir. Bu değişikliklerin taraflarca da kabulü halinde boşanmaya hükmolunur…” denilerek, boşanmaya ilişkin olarak düzenlenecek protokolün önemi açıkça hükme bağlamıştır.
Anlaşmalı Boşanma Protokolü Kapsamı
Boşanmaya ilişkin olarak oluşturulacak protokol de, belli başlı konuları içermeli ve mevzuatta aranan şartlara uygun bir şekilde tanzim edilmelidir. Boşanma protokollerinde;
· Taraflara Ait Kişisel Bilgiler: İsim, Soy İsim, T.C. Kimlik numaraları
· Tarafların Yasal İkametgâh Adresi
Mutlaka belirtilmelidir. Bunların dışında kalan konuları temel olarak şöyledir;
v Boşanmaya ilişkin irade: Taraflar karşılıklı olarak hiçbir baskı ve etki altında kalmaksızın serbest iradeleri ile boşanmaya karar verdiklerini ve bunu gerçekleştirmek istediklerini açıkça ifade etmelidirler.
v Velayet, Müşterek Çocukların Velayeti ve Şahsi Münasebet: Müşterek çocuk/çocuklar var ise velayetin anne babadan hangisine verileceği açıkça belirtilmelidir. Hukukumuzda çocuğun menfaati üstün nitelikli bir konu olup; yapılacak düzenlemenin çocuğun yüksek menfaatine aykırı olmaması gerek maddi gerekse de manevi bakımdan yaratılabilecek en makul ve faydalı ortamın çocuğa sağlanması gerekir.
v Nafaka: Velayet hakkı kendisine bırakılmayan eşin, çocuğun giderlerine yapacağı aylık katkı tutarı iştirak nafakası olup, hazırlanan anlaşmalı boşanma protokolünde, bu katkı tutarının miktarına ve ödeme takvimine yer verilmesi mümkündür. Yine aynı şekilde, yoksulluk nafakası, boşanmanın akabinde, taraflarca kararlaştırılan aylık nafaka tutarının, protokolde kendisine bu hak verilmiş tarafa ödenmesidir. Buna göre, tarafların, boşanma ile birbirlerinden yoksulluk nafakası talepleri var ise, protokolde miktarı ve ödeme takvimi açıkça belirtilmelidir.
v Maddi ve Manevi Tazminat: Tarafların, boşanma ile birbirlerinden maddi ve/veya manevi tazminat talepleri var ise, bu husus da gerek bedel gerekse ödeme takvimi olarak protokolde açıkça belirtilmelidir.
v Kişisel Eşyaların Durumu ve Teslimi: Tarafların, müşterek konutta veya bir tarafın diğer tarafta kalan şahsi eşyaları varsa, bunların neler olduğu ne zaman ve ne şekilde teslim edileceği protokolde belirtilebilir.
v Mal Rejimine İlişkin Talepler: Tarafların, evliliğin sona ermesi ile birlikte, değer artış payı alacağı, katılma alacağı, denkleştirme alacağı adı altında, mal rejiminden kaynaklanan alacak talepleri de protokolde açıklığa kavuşturulmalıdır.
v Ortak Konutun Akıbeti: Şayet, tarafların evlilik birliği sona ermeden önce birlikte kaldığı bir ortak konut mevcutsa, boşanmanın ardından bu ortak konutta kimin kalacağı da protokolde belirtilebilir.
v Yargılama Giderleri ve Vekalet Ücreti: Söz konusu boşanmaya ilişkin olarak yapılmış yargılama giderlerinin ve vekalet ücretlerinin kim tarafından ne zaman ve ne şekilde ödeneceği protokolde düzenlenebilir.