Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Nedir?

Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Nedir?

Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuru, anayasada tanımlanan ve aynı zamanda Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ile ek protokollerde yer alan temel hak ve özgürlüklerden herhangi birinin ihlali halinde başvurulan bir yargı yoludur.

Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) bireysel başvuru yapılabilmesi için ihlal edildiği iddia edilen hak ve özgürlük hem Türkiye Cumhuriyeti Anayasasında hem de Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokollerde koruma altına alınmış olmalıdır. Örneğin, kötü muamele ve işkence yasağı hem Anayasa’da hem de AİHS’de koruma altında olup bu hakkın ihlali halinde bireysel başvuru yolu kullanılabilir. Ancak, sosyal güvenlik hakkı Anayasa’da koruma altında olmasına rağmen AİHS kapsamında koruma altında olan bir hak değildir, bu nedenle hak ihlali halinde Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılamaz.

Tutuklama, kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlali nedeniyle en çok bireysel başvuruya konu olan tedbirdir. Bireysel başvuru, ceza hukuku, idare hukuku, medeni hukuk vb. gibi sayısız hukuk alanında yaşanan ve koruma altına alınan bir hakkın ihlali sonucunu doğuran her mağduriyet için başvurulabilecek bir yargı yoludur.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Mevzuatı

Anayasaya Mahkemesine bireysel başvuru hakkı, 12/09/2010 tarihli 5982 sayılı kanunla, 1982 Anayasasının 148 ve 149 maddelerinde yapılan değişikliklerle hukuk sistemine girmiştir.

Bireysel başvuru hakkı, 6216 Sayılı Anayasa Mahkemesinin Yargılama Usulleri Hakkında Kanunun 45. maddesi ila 51. maddeleri arasında düzenlenmiştir. Aynı yasanın 76. maddesinde; bireysel başvuru hakkı ile ilgili yapılan düzenlemenin 23/09/2012 tarihinde yürürlüğe gireceği belirtilmiştir.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru usulüne ilişkin hükümler, Anayasa Mahkemesi İç Tüzüğü 59 ila 84. maddeleri arasında ayrıntılı olarak düzenlenmiştir.

Anayasa Mahkemesine (AYM) Kimler Başvurabilir?

Anayasa Mahkemesine (AYM); Anayasa’da, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde ve Türkiye’ nin taraf olduğu ek protokollerde, güvence altına alınan hakları ihlal edilen herkes, bireysel başvuru yapabilir.

Özel hukuk tüzel kişileri (dernekler, vakıflar, şirketler vb.) ancak tüzel kişiliğe ait hakların ihlal edildiği iddiasıyla başvuru yapabilir.

Kamu tüzel kişileri Anayasa Mahkemesine (AYM) bireysel başvuru yapamazlar.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Yolu ve Olağan Yargı Yollarının Tüketilmesi Şartı

Hakları ihlal edilen kişiler, idari ve yargısal yollarının tamamını tükettikten sonra Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapabilirler. Yasama işlemler, düzenleyici idari işlemler, Anayasa Mahkemesi kararları ve Anayasanın yargı denetimi dışında bıraktığı işlemler aleyhine bireysel başvuru yapılamaz.

Yargısal yolların tüketilmesi şartı, olağan kanun yollarının tüketilmesi anlamına gelmektedir. Kesin olarak verilen yerel mahkeme kararlarının tefhimi ya da tebliği tarihinden itibaren olağan kanun yolları tüketilmiş sayılır. Anayasa mahkemesi, aynı olay nedeniyle birden çok yargısal yol mevcut ise, olağan kanun yollarından en etkili kanun yolunun tüketilmesini istemektedir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Süresi Nedir?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru süresi, son olağan kanun yolunun tüketilmesinden itibaren 30 gündür. Tüm olağan yargısal yollar tüketildikten sonra 30 gün içinde bireysel başvuru formu ve ekli belgelerin Anayasa Mahkemesine gönderilmesi gerekir. Başvuru süresinin kaçırılmaması için, başvuru formunun, Anayasa Mahkemesine gönderilmek üzere 30 gün içinde mahkeme kalemine ya da yurt dışı temsilciliklerine teslim edilmesi yeterlidir. Anayasa Mahkemesine başvuru süresi, başvuru formu ve eklerinin teslim edildiği gün dikkate alınarak hesaplanır.

30 günlük bireysel başvuru süresinin başlangıcı yargısal yolların tükendiğinin öğrenildiği veya kararın başvurucuya tebliğ edildiği tarihtir. Başvurucu mücbir sebep veya ağır hastalık gibi hallerde, mazeretin kalktığı tarihten itibaren 15 gün içinde başvuruyu yapmalıdır. Ceza davalarında Yargıtay ONAMA kararları ilgililere tebliğ edilmediği için çoğu kez bireysel başvuru süresi kaçırılmaktadır. Anayasa Mahkemesi bir kararında (29/9/2016 tarihli ve 2014/5006 başvuru numaralı Yavuz ÖZGENÇ Kararı); Yargıtay Kararları kendilerine tebliğ edilmeyen kişiler yönünden, Yargıtay ilamının mahkeme kalemine geldiği tarihten itibaren en geç üç ay içinde öğrenmesi gerektiği, üç ay sonunda Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru yapılabilmesi için 30 günlük sürenin başlayacağına karar vermiştir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Nasıl Yapılır?

Anayasa Mahkemesine (AYM) bireysel başvuru yapabilmek için, Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Formu usulüne uygun bir şekilde doldurulmalıdır. Bu form şu şekilde doldurulmalıdır:

• Öncelikle ilgili yerlere kişisel bilgiler doğru ve açık yazılmalıdır.
• Daha sonra bireysel başvuruya konu olay ve tüm yargısal süreç tarihi sıralamaya uygun bir şekilde özetlenmelidir.
• Başvuru formuna eklenecek belge ve kararlar numara verilmek suretiyle eklenmelidir.
• Başvurucunun nüfus cüzdan fotokopisi mutlaka başvuruya eklenmelidir. Nüfus cüzdan fotokopisi gönderilmeyen başvurular sırf bu nedenle reddedilmektedir (Fotokopi belge ve kararların aslına uygunluğu onaylanmalıdır).
• Başvuru formunda bireysel başvuruya konu edilen olay ve yargısal süreç nedeniyle, Anayasada ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinde düzenlenen hangi hakların ihlal edildiği belirtilmelidir.

Anayasa Mahkemesi (AYM); ihlal edildiği belirtilen olayın ve yaşanan mağduriyetin iyi açıklanması halinde, başvurucunun belirttiği anayasa maddesi ve sözleşme maddesiyle bağlı olmadığını, yaşanan olayla ilgili olarak Anayasanın hangi maddesinin veya sözleşmenin hangi maddesinin ihlal edildiğini resen tespit etmektedir.

• Bireysel başvuru formunun sonuç bölümünde; ileri sürülen ihlallerin tespiti ile ihlalin ortaya çıkardığı zararın giderilmesi için yeniden yargılama yapılması veya uğranılan maddi ve manevi zararın tazmin edilmesi talep edilmeli, tazminatın miktarı belirtilmelidir. Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvurularda, AİHM ne yapılan başvuruların aksine en başta başvuru formunda tazminat miktarı belirlenerek talep edilmelidir. Aksi halde Mahkeme ihlal kararı verse bile tazminata hükmetmeyecektir.

Bireysel başvuru formu ve ekindeki belgeler; Anayasa Mahkemesine doğrudan gidilerek fiziki olarak dosya teslim edilebilir, herhangi bir Adliyede nöbetçi mahkemeler kanalıyla gönderilebilir veya yurt dışı temsilcilikleri aracılığı ile yapılabilir. Başvuru formu ve ekli belgelerin gönderilmesinden sonra yapılacak yazışmalarda da aynı yollar kullanılmalıdır. Başvurunun bunların dışında bir yolla veya posta ile gönderilmesi halinde kabul edilmez.

Cezaevinde bulunanlar, cezaevi idaresinden isteyecekleri formları doldurduktan sonra cezaevi idaresi kanalıyla başvuru yapabilirler. Anayasa Mahkemesi bir kararında (7/7/2015 tarihli ve 2013/1148 No’lu Ramazan VURAL Başvurusu); cezaevlerinde yapılan bireysel başvuruda, başvurucunun cezaevinde olması nedeniyle maddi durumunun yeterli olmadığını varsayarak, adli yardım taleplerini kabul etmiştir.

Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Masrafı Ne Kadar?

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru harca tabidir. Harç miktarı her yıl harçlar kanunu ile değişmektedir. 2016 yılı için bireysel başvuru harcı 239,50 –TL’ dir. Başvuru Harcının yatırıldığına dair belge ve başvuru avukat aracılığı ile yapılıyorsa vekaletname örneği (vekaletname harcı ve baro pulu yapıştırılmalı) gönderilmelidir.